Szukaj poza portalem:
11 zasobów
Katalog zasobów Szkoły ponadgimnazjalne Przyroda (przedmiot uzupełniający)
Podstawa programowa do przedmiotu: Przyroda (przedmiot uzupełniający)
- IWątki tematyczne i tematy zajęć
- 1Metoda naukowa i wyjaśnienie świata
- 1Obserwacja i eksperyment w fizyce; rola teorii i doświadczenia w rozwoju fizyki (0)
- 2Obserwacja i eksperyment w chemii; różne możliwości wykorzystania doświadczeń chemicznych (ilustrujące, badawcze wprowadzające, badawcze problemowo-odkrywające i badawcze problemowo-weryfikujące) w procesie poznawczym (0)
- 3Obserwacje i eksperyment w biologii; teoria ewolucji jako centralna teoria biologii; czy teoria ewolucji jest weryfikowalna? (0)
- 4Teoria powstania i ewolucji Wszechświata; jaka jest przyszłość świata? (0)
- 2Historia myśli naukowej
- 1Poglądy na budowę Wszechświata w starożytności i średniowieczu; teoria heliocentryczna Kopernika; obserwacje Galileusza, Keplera; prawo powszechnej grawitacji Newtona; współczesne poglądy na budowę Wszechświata (7)
- 2Od alchemii do chemii współczesnej; ujmowanie wiedzy chemicznej w karby teorii naukowych; pojęcia związku chemicznego, pierwiastka, nowożytna teoria atomistyczna, usystematyzowanie pierwiastków w układzie okresowym (0)
- 3Biologia a średniowieczna scholastyka; kreacjonizm i rozwój systematyki; przełom darwinowski i rozwój teorii ewolucji; powstanie i rozwój genetyki (0)
- 4Od opisu świata do teorii aktualizmu geograficznego (0)
- 3Wielcy rewolucjoniści nauki
- 1Newton i teoria grawitacji; Einstein i teoria względności; Planck i pozostali twórcy teorii kwantów (Bohr, Dirac, Heisenberg) (0)
- 2Od Boyle’a do Mendelejewa – fizycy i chemicy XVIII i XIX wieku (Boyle, Lavo isier, Proust, Dalton, Mendelejew) (0)
- 3Arystoteles i początki biologii; Linneusz i porządek przyrody; Darwin i wyjaśnianie różnorodności organizmów (0)
- 4Odkrywanie i poznawanie kuli ziemskiej; Świat – przed i po Kolumbie (0)
- 4Dylematy moralne w nauce
- 1Rozwój fizyki a rozwój broni; broń jądrowa a energetyka jądrowa (0)
- 2Wynalazek A. Nobla; broń chemiczna (0)
- 3Nadużycia wniosków z teorii ewolucji: „darwinizm społeczny”, rasizm, seksizm i inne formy nietolerancji; co mówi, a czego nie mówi socjobiologia; dylematy bioetyki w świetle osiągnięć współczesnej genetyki, biotechnologii i medycyny (0)
- 4Czy rosnące potrzeby człowieka uzasadniają każdą ingerencję człowieka w środowisku przyrodniczym? (0)
- 5Nauka i pseudonauka
- 1Astrologia, różdżkarstwo, rzekome „prądy” (żyły) wodne, lewitacja – co na ten temat mówi fizyka (0)
- 2Krytyka homeopatii jako koncepcji leczenia „niczym”; „szkodliwa chemia” – krytyczna opinia społeczeństwa oparta na niepełnej wiedzy (0)
- 3„Teoria inteligentnego projektu” – odświeżona wersja kreacjonizmu; „Bioenergoterapia” – współczesna magia lecznicza „biodynamiczne” zasady uprawy roślin (0)
- 4„Teoria młodej Ziemi” – geologiczna postać kreacjonizmu (0)
- 6Nauka w mediach
- 1Najnowsze osiągnięcia w badaniach kosmosu, np. odkrycie planet krążących wokół innych gwiazd (0)
- 2Najczęstsze błędy chemiczne pojawiające się w mediach i przekłamania zawarte w reklamach (0)
- 3Spór o GMO i wytwarzane z nich produkty; media a świadomość ekologiczna społeczeństwa; zdrowie w mediach: między reklamą a informacją; prawda i mity na temat żywności typu light (0)
- 4Kontrowersyjne problemy w mediach: wyczerpywanie się źródeł energii, niebezpieczeństwa energetyki jądrowej, wpływ działalności ludzkiej na klimat (0)
- 7Nauka w komputerze
- 1Wszechświat w komputerze (0)
- 2Modelowanie atomów, cząsteczek i przemian chemicznych; pomiary i komputerowa interpretacja ich wyników (0)
- 3Modelowanie zjawisk biologicznych; bioinformatyka (0)
- 4Modelowanie zjawisk geograficznych – czy grozi nam ocieplenie klimatu, czy może następna epoka lodowcowa; informacje ze świata w kilka sekund (0)
- 8Polscy badacze i ich odkrycia
- 1M. Kopernik i system geocentryczny, M. Skłodowska-Curie i badania nad promieniotwórczością (0)
- 2I. Łukasiewicz i początki przemysłu naftowego, K. Olszewski i Z. Wróblewski – skroplenie azotu, K. Fajans – badania nad pierwiastkami promieniotwórczymi (0)
- 3K. Funk i odkrycie witamin, R. Weigl i odkrycie szczepionki przeciwko durowi plamistemu (0)
- 4P.E. Strzelecki – badacz Australii, J. Dybowski – badacz Afryki, I. Domeyko – badacz Chile, J. Czerski, A. Czekanowski – badacze Syberii (0)
- 9Wynalazki, które zmieniły świat
- 1Silniki (parowe, spalinowe, elektryczne); telegraf, telefon, radio (0)
- 2Proch, papier, szkło, porcelana, stopy metali, mydła, detergenty, tworzywa i włókna – sztuczne i syntetyczne, kosmetyki i farmaceutyki, dynamit; produkty ropopochodne (0)
- 3Pierwszy mikroskop i rozwój technik mikroskopowych; pierwsze szczepionki i antybiotyki; termostabilna polimeraza DNA i rozwój biotechnologii molekularnej (0)
- 4GPS – świat na wyciągnięcie ręki (0)
- 10Energia – od Słońca do żarówki
- 1Światło płomienia, żarówki, lasera; energia słoneczna, jądrowa i termojądrowa (1)
- 2Układ – otwarty, zamknięty i izolowany – przykłady; energia wewnętrzna; procesy samorzutne i wymuszone; właściwości substancji, z których wykonuje się elementy oświetlenia (żarówki tradycyjne, energooszczędne, jarzeniówki) (0)
- 3Fotosynteza, oddychanie komórkowe i produkcja ATP; ATP jako wewnątrz komórkowy przenośnik użytecznej biologicznie energii chemicznej; przepływ energii w biosferze; oazy hydrotermalne – ekosystemy niezależne od energii słonecznej (0)
- 4Czy energia słoneczna stanie się rozwiązaniem problemów energetycznych na Ziemi? (0)
- 11Światło i obraz
- 1Barwy i ich składanie; system zapisu barw RGB oraz CMYK; elementy światłoczułe w aparatach i kamerach cyfrowych (0)
- 2Substancje światłoczułe; powstawanie obrazu na materiale światłoczułym (0)
- 3Fotoreceptory i oczy zwierząt; powstawanie obrazu na siatkówce i w mózgu; odbitka fotograficzna na liściu; bioluminescencja (0)
- 4Cywilizacja obrazkowa – obraz jako przekaz informacji i jego uwarunkowania społeczne i kulturowe (0)
- 12Sport
- 13Technologie przyszłości
- 1Półprzewodniki, diody, tranzystory i inne elementy współczesnej elektroniki, np. ciekłe kryształy lub nadprzewodniki (0)
- 2Polimery przewodzące prąd elektryczny; fulereny i nanorurki węglowe jako elementy konstrukcyjne nanotechnologii (0)
- 3Nowoczesne biopolimery – rozkładające się plastiki; fotoogniwa wykorzystujące barwniki fotosyntetyczne; mikromacierze (0)
- 4Przemysły zaawansowanej technologii (high-tech) – najnowsze osiągnięcia (0)
- 14Współczesna diagnostyka i medycyna
- 1Ultrasonografia; radio- i laseroterapia; tomografia komputerowa; rezonans magnetyczny (0)
- 2Chemiczne podstawy analizy tkanek i płynów ustrojowych; „Części zamienne”, czyli materiały, z których wykonuje się implanty (0)
- 3Molekularne i immunologiczne metody wykrywania patogenów; wykrywanie mutacji genowych; medycyna molekularna (0)
- 4Czy choroby cywilizacyjne mogą zagrozić światu?; Jak się przed nimi ustrzec? (1)
- 15Ochrona przyrody i środowiska
- 1Efekt cieplarniany od strony fizycznej – kontrowersje wokół wpływu człowieka na jego pogłębianie się (0)
- 2DDT i inne chemiczne środki zwalczania szkodników; nawozy sztuczne – znaczenie dla roślin i możliwe negatywne konsekwencje dla środowiska; freony – ich natura chemiczna i wpływ na warstwę ozonową; reakcje rodnikowe; gazy cieplarniane – harakter, źródła i możliwości ograniczenia emisji (0)
- 3Metody genetyczne w ochronie zagrożonych gatunków; zmodyfikowane bakterie w utylizacji szkodliwych zanieczyszczeń; GMO a ochrona przyrody i środowiska (0)
- 4Zrównoważony rozwój jedyną alternatywą dla przyszłości świata (10)
- 16Nauka i sztuka
- 1Metody datowania: izotopowa (np. 14C), termoluminescencja itd.; inny obraz dzieła sztuki – rentgenografia, termografia itd. (0)
- 2Wykorzystanie spektroskopowych metod badania składu substancji wykorzystywanych do tworzenia dzieł sztuki; chemia dawnego malarstwa – minerały używane do przygotowywania barwników (0)
- 3Identyfikacja materiałów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego używanych przez dawnych artystów; symbolika przedstawień roślin i zwierząt na obrazach; sztuka a epidemiologia (choroby ludzi, zwierząt i roślin utrwalone w dawnej sztuce) (0)
- 4Kataklizmy w dziejach ludzkości przedstawiane w dziełach sztuki; czy Atlantyda istniała naprawdę?; ślizgawki w Holandii – zmiany klimatyczne na obrazach (0)
- 17Uczenie się
- 1Formy zapisu informacji; sieci neuronowe (0)
- 2Budowanie wiedzy, czyli konstruktywistyczne podejście do uczenia się; modelowanie w kształceniu chemicznym (0)
- 3Formy uczenia się zwierząt; połączenia nerwowe i ich rola w procesie uczenia się – skojarzenia i „ścieżki informacyjne”; rodzaje pamięci; zapamiętywanie i odtwarzanie wiadomości; odruchy warunkowe a proces uczenia się; mnemotechniki; nie linearna praca mózgu – słowa klucze i mapy myśli (0)
- 4Bezpośrednie poznawanie świata – od szczegółu do ogółu; jakie możliwości uczenia się dają nam współczesne osiągnięcia techniczne?; „globalizacja wiedzy” (0)
- 18Barwy i zapachy świata
- 1Barwy i ich składanie; system zapisu barw RGB oraz CMYK; rozchodzenie się zapachów w powietrzu (0)
- 2Wykorzystanie barwników w dziejach ludzkości; barwniki naturalne i sztuczne; trwałość barw; barwy na talerzu; chemia zapachów (0)
- 3Receptory światła i zapachu u zwierząt; jaką informację niosą barwy i zapachy?; Barwa i zapach kwiatu a biologia zapylania; barwy i zapachy w rozmnażaniu płciowym zwierząt (barwy godowe, feromony) (0)
- 4Barwne i jednolite krajobrazy; nadmiar wilgoci i brak wody; dni i noce w różnych częściach Ziemi (0)
- 19Cykle, rytmy i czas
- 1Zjawiska okresowe w przyrodzie; kalendarze; zegary i standard czasu (0)
- 2Jak spowalniamy procesy, które nam nie sprzyjają (korozja, psucie się artykułów spożywczych, starzenie się skóry)? (0)
- 3Rytm dobowy w życiu organizmów; szyszynka i melatonina; fenologia; wędrówki zwierząt; fotoperiodyzm roślin; sezonowość aktywności zwierząt; rytm dobowy aktywności człowieka – sen i czuwanie, wydzielanie hormonów; cykl miesiączkowy (0)
- 4Pory roku a krajobrazy; cykle przyrodnicze i geologiczne (0)
- 20Śmiech i płacz
- 1Fizyczna charakterystyka odgłosów śmiechu i płaczu (rytm, barwa dźwięku itp.); naśladowanie śmiechu, płaczu (i innych dźwięków związanych z wyrażaniem emocji) za pomocą instrumentów muzycznych (0)
- 2Chemiczne aspekty stresu; skład chemiczny łez (0)
- 3Biologiczna funkcja śmiechu i płaczu; śmiech i płacz wśród zwierząt; funkcja gruczołów łzowych (0)
- 4Różnice cywilizacyjne w wyrażaniu uczuć przez człowieka (0)
- 21Zdrowie
- 1Fizyka kręgosłupa – jak unikać przeciążeń; wymiana cieplna – przegrzanie i wychłodzenie a właściwy ubiór (0)
- 2Chemiczne podłoże przemiany materii; cholesterol, tłuszcze, błonnik; chemia skutecznego odchudzania; leki – czy zawsze pomagają (terminy ważności, interakcje, dawkowanie, alergie, efekt placebo)?; sport i rekreacja a procesy chemiczne (odżywki, doping, nowe technologie produkcji sprzętu i odzieży sportowej, procesy chemiczne zachodzące podczas wysiłku fizycznego) (0)
- 3Biologiczne aspekty zdrowia; wewnętrzne i zewnętrzne czynniki wpływające na stan zdrowia (0)
- 4Zagrożenia cywilizacyjne; co każdy turysta wiedzieć powinien, wyjeżdżając do odległych państw (0)
- 22Piękno i uroda
- 1Historyczna koncepcja harmonii sfer jako motywacja poznawania Wszechświata – od Pitagorasa do Einsteina (0)
- 2Kosmetyki (skład, działanie na organizm, produkcja, trwałość); negatywne skutki używania niektórych dezodorantów; farbowanie włosów (0)
- 3Fizjologia zmysłów a kanony piękna; czy atawistycznie lubimy otwarty krajobraz?; biologiczne podłoże kanonów urody (proporcje ciała, symetria twarzy itp.); produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w kosmetyce (0)
- 4Krajobrazy naturalne i antropogeniczne; czy „urbanozaury” są kanonem współczesnego piękna świata? (0)
- 23Woda – cud natury
- 1Fizyczne właściwości wody i jej rola w kształtowaniu klimatu (0)
- 2Co pływa w wodzie, czyli tajemnice roztworów; Co i dlaczego można rozpuścić w wodzie?; Skala pH i jej zakres, wpływ odczynu roztworu na procesy fizjologiczne, rolnictwo, procesy przemysłowe; dlaczego nie wszystkie jony dobrze czują się w wodzie? (0)
- 3Niezwykłe właściwości wody a jej rola w życiu organizmów; gospodarka wodna roślin; grupy ekologiczne roślin; bilans wodny zwierząt żyjących w różnych środowiskach; życie w wodzie – możliwości i ograniczenia (0)
- 4Zasoby wody na Ziemi a potrzeby człowieka; racjonalne gospodarowanie wodą wyzwaniem dla każdego (0)
- 24Największe i najmniejsze
- 1Największe i najmniejsze odległości; najkrótsze i najdłuższe czasy; największe prędkości (0)
- 2Nie wszystko, co małe można zaniedbać – atomy i ich składniki; największe i najmniejsze cząsteczki; jak zobaczyć to, co niewidzialne (dostosowanie metody obserwacji ciał do ich wielkości)? (0)
- 3Rekordy w świecie roślin i zwierząt; co ogranicza wielkość organizmów? (0)
- 4Rekordy Ziemi (0)
- IITreści nauczania – wymagania szczegółowe
- ANauka i świat
- 1Metoda naukowa i wyjaśnianie świata
- 1Uczeń podaje różnicę pomiędzy obserwacją a eksperymentem (w fizyce, chemii, biologii) (0)
- 2Uczeń opisuje warunki prawidłowego prowadzenia i dokumentowania obserwacji (0)
- 3Uczeń opisuje warunki prawidłowego planowania i przeprowadzania eksperymentów (jeden badany parametr, powtórzenia, próby kontrolne, standaryzacja warunków eksperymentu) oraz sposób dokumentowania ich wyników (0)
- 4Uczeń planuje i przeprowadza wybrane obserwacje i eksperymenty (1)
- 5Uczeń wymienia przykłady zjawisk fizycznych przewidzianych przez teorię, a odkrytych później (np. fale elektromagnetyczne) (0)
- 6Uczeń przedstawia powiązania chemii z fizyką i biologią, a zwłaszcza rolę fizyki w wyjaśnianiu zjawisk chemicznych oraz rolę chemii w wyjaśnianiu zjawisk biologicznych (0)
- 7Uczeń omawia założenia teorii ewolucji oraz wyjaśnia, dlaczego jest ona centralną teorią biologii (0)
- 8Uczeń przedstawia różne teorie dotyczące rozwoju Wszechświata, korzystając z wiedzy z różnych źródeł informacji (0)
- 2Historia myśli naukowej
- 1Uczeń omawia rozwój danej nauki (fizyki, chemii, biologii) od starożytności po współczesność, podaje przykłady najważniejszych osiągnięć w poszczególnych okresach (10)
- 2Uczeń ocenia znaczenie obserwacji i eksperymentów w rozwoju danej nauki (2)
- 3Uczeń wyjaśnia, dlaczego obiekty i zjawiska odkryte przez Galileusza nie były znane wcześniej (1)
- 4Uczeń przedstawia hierarchiczną budowę Wszechświata, wskazując na różnice skal wielkości i wzajemnej odległości obiektów astronomicznych (1)
- 5Uczeń przedstawia ewolucję poglądów na budowę Wszechświata (7)
- 6Uczeń określa różnice między alchemią a chemią (0)
- 7Uczeń wyszukuje informacje o sprzęcie i odczynnikach stosowanych przez alchemików i współczesnych chemików (0)
- 8Uczeń przedstawia znaczenie, jakie miało dla chemii opracowanie układu okresowego pierwiastków (0)
- 9Uczeń wyjaśnia różnicę pomiędzy poglądami kreacjonistów i ewolucjonistów (0)
- 10Uczeń ocenia znaczenie systematyki dla rozwoju biologii, a zwłaszcza teorii ewolucji (0)
- 11Uczeń przedstawia historię myśli ewolucyjnej – od Lamarcka po współczesność (0)
- 12Uczeń analizuje zmiany w podejściu do gospodarowania zasobami środowiska naturalnego (0)
- 3Wielcy rewolucjoniści nauki
- 1Uczeń przedstawia dokonania wybranych uczonych na tle okresu historycznego, w którym żyli i pracowali (0)
- 2Uczeń na wybranych przykładach pokazuje, w jaki sposób uczeni dokonali swoich najważniejszych odkryć (1)
- 3Uczeń wykazuje przełomowe znaczenie tych odkryć dla rozwoju danej dziedziny nauki (0)
- 4Uczeń przedstawia przełom pojęciowy wprowadzony przez twórców mechaniki kwantowej (na przykład rolę determinizmu i indeterminizmu) (0)
- 5Uczeń przedstawia znaczenie podróży Darwina na okręcie „Beagle” dla powstania teorii ewolucji na drodze doboru naturalnego i wyjaśnia, dlaczego jego dzieło O powstawaniu gatunków jest zaliczane do książek, które wstrząsnęły światem (0)
- 6Uczeń podaje kluczowe wydarzenia związane z eksploracją regionów świata oraz wskazuje zmiany społeczne i gospodarcze, jakie miały miejsce po kolejnych odkryciach geograficznych (0)
- 4Dylematy moralne w nauce
- 1Uczeń przedstawia osiągnięcia naukowe, które mogą być wykorzystane zarówno dla dobra człowieka, jak i przeciw niemu (np. jako broń) (0)
- 2Uczeń omawia dylematy moralne, przed jakimi stanęli twórcy niektórych odkryć i wynalazków (0)
- 3Uczeń formułuje opinię na temat poruszanych problemów moralnych (0)
- 4Uczeń omawia historię prac nad bronią jądrową i przedstawia rozterki moralne jej twórców (11)
- 5Uczeń omawia wynalezienie dynamitu przez Nobla i przedstawia znaczenie nagrody Nobla (0)
- 6Uczeń wyjaśnia, czym zajmuje się socjobiologia, i przedstawia kontrowersje jej towarzyszące (0)
- 7Uczeń omawia biologiczne i społeczne podłoże różnych form nietolerancji i przedstawia propozycje, jak jej przeciwdziałać (0)
- 8Uczeń przedstawia swoje stanowisko wobec GMO, klonowania reprodukcyjnego, klonowania terapeutycznego, zapłodnienia in vitro, badań prenatalnych, badania genomu człowieka, dostępności informacji na temat indywidualnych cech genetycznych człowieka i innych (0)
- 9Uczeń przedstawia problemy związane z eksploatacją zasobów naturalnych, wskazując przykłady niszczącej działalności człowieka (0)
- 5Nauka i pseudonauka
- 1Uczeń posługuje się naukowymi metodami weryfikowania informacji (np. źródło informacji, analiza danych, analiza wyników i wniosków pod kątem zgodności z aktualną wiedzą naukową) (0)
- 2Uczeń ocenia informacje i argumenty pod kątem naukowym, odróżnia rzetelne informacje naukowe od pseudonaukowych (0)
- 3Uczeń wskazuje na niekonsekwencje w wybranych tekstach pseudonaukowych (0)
- 4Uczeń formułuje i uzasadnia własne opinie na temat homeopatii i „szkodliwej chemii” (0)
- 5Uczeń wykazuje, że „teoria inteligentnego projektu” nie spełnia kryteriów teorii naukowej (0)
- 6Uczeń wyjaśnia, w jaki sposób nauka odtwarza historię geologiczną Ziemi (0)
- 6Nauka w mediach
- 1Uczeń ocenia krytycznie informacje medialne pod kątem ich zgodności z aktualnym stanem wiedzy naukowej (0)
- 2Uczeń wskazuje błędy w informacjach medialnych oraz podaje prawidłową treść informacji (0)
- 3Uczeń analizuje informacje reklamowe pod kątem ich prawdziwości naukowej, wskazuje informacje niepełne, nierzetelne, nieprawdziwe (0)
- 4Uczeń analizuje wpływ na zdrowie reklamowanych produktów, w szczególności żywnościowych, farmaceutycznych, kosmetycznych (np. rzeczywista kaloryczność produktów typu light, „ekologiczność” produktów, zawartość witamin w produktach a dobowe zapotrzebowanie (0)
- 5Uczeń analizuje materiały prasowe oraz z innych środków przekazu, wskazując różne aspekty wybranych problemów globalnych (energetyka, ocieplanie się klimatu, itp.) (0)
- 7Nauka w komputerze
- 1Uczeń omawia przykłady wykorzystania narzędzi informatycznych w fizyce, chemii, biologii i geografii (0)
- 2Uczeń wyszukuje w Internecie i omawia przykłady modelowania zjawisk i procesów fizycznych, chemicznych, biologicznych i geograficznych (0)
- 3Uczeń wykorzystuje dostępne programy użytkowe do modelowania wybranych zjawisk biologicznych (0)
- 4Uczeń interpretuje obiekty astronomiczne na symulacjach komputerowych (0)
- 5Uczeń wyszukuje w Internecie przykłady modelowania cząsteczek chemicznych i przedstawia ich znaczenie dla współczesnej chemii (0)
- 6Uczeń wyjaśnia, czym zajmuje się bioinformatyka, i przedstawia jej perspektywy (0)
- 7Uczeń wyszukuje w Internecie i opracowuje informacje na wybrany temat (np. aktualnych wydarzeń społecznych i gospodarczych lub zagadnień przyrodniczych – w kraju, na kontynencie, na świecie) (0)
- 8Polscy badacze i ich odkrycia
- 1Uczeń omawia wkład polskich badaczy w rozwój fizyki, chemii, biologii i geografii (0)
- 2Uczeń ocenia znaczenie (naukowe, społeczne, gospodarcze, historyczno-polityczne) dokonanych przez nich odkryć (0)
- 3Uczeń omawia uwarunkowania (polityczne, społeczne, kulturowe) okresu historycznego, w którym żyli i dokonali swoich odkryć (0)
- BNauka i technologia
- 9Wynalazki, które zmieniły świat
- 1Uczeń wyszukuje informacje na temat najważniejszych odkryć i wynalazków oraz analizuje ich znaczenie naukowe, społeczne i gospodarcze (0)
- 2Uczeń przedstawia historię wybranych odkryć i wynalazków, analizując proces dokonywania odkrycia lub wynalazku i wskazując jego uwarunkowania (0)
- 3Uczeń dokonuje oceny znaczenia poszczególnych odkryć i wynalazków, wybiera najważniejsze i uzasadnia ten wybór (0)
- 4Uczeń wymienia podobieństwa i różnice w zasadzie przekazywania informacji przy użyciu radia, telefonu, telegrafu (0)
- 5Uczeń wyjaśnia zastosowanie GPS oraz praktycznie wykorzystuje ten sposób określania położenia w trakcie podróży (0)
- 10Energia – od Słońca do żarówki
- 1Uczeń wymienia właściwości oraz podobieństwa i różnice między światłem płomienia, żarówki, lasera (0)
- 2Uczeń omawia sposoby uzyskiwania oświetlenia dawniej i obecnie oraz charakteryzuje stosowane do tego związki chemiczne (11)
- 3Uczeń wyjaśnia związek pomiędzy budową ATP a jego funkcją jako przenośnika użytecznej biologicznie energii chemicznej (0)
- 4Uczeń omawia przebieg i ocenia znaczenie biologiczne fotosyntezy (0)
- 5Uczeń omawia przepływ energii przez ekosystemy wodne i lądowe (0)
- 6Uczeń wyjaśnia funkcjonowanie oaz hydrotermalnych (0)
- 7Uczeń przedstawia na podstawie informacji z różnych źródeł, jakie jest współczesne wykorzystanie energetyki słonecznej dla potrzeb gospodarki i jakie są perspektywy rozwoju energetyki słonecznej (0)
- 11Światło i obraz
- 1Uczeń wyjaśnia, w jaki sposób powstaje wielobarwny obraz na ekranie telewizora lub na monitorze komputera (0)
- 2Uczeń analizuje i porównuje informacje zawarte w ulotkach reklamowych producentów aparatów i kamer fotograficznych (0)
- 3Uczeń przedstawia powstawanie obrazu na materiale światłoczułym (0)
- 4Uczeń porównuje budowę fotoreceptorów i narządów wzroku wybranych grup zwierząt (0)
- 5Uczeń ocenia biologiczne znaczenie widzenia barwnego i stereoskopowego (0)
- 6Uczeń omawia mechanizm powstawania obrazu na siatkówce oka człowieka i udział mózgu w jego interpretacji (0)
- 7Uczeń omawia mechanizm bioluminescencji, podaje przykłady i ocenia biologiczne znaczenie tego zjawiska (0)
- 8Uczeń planuje i przeprowadza doświadczenie polegające na wykonaniu odbitki fotograficznej na liściu, wyjaśnia mechanizm tego zjawiska (0)
- 9Uczeń przedstawia funkcje przekazu informacji za pomocą obrazu w kulturach tradycyjnych i współcześnie (0)
- 12Sport
- 1Uczeń wymienia pożądane pod względem właściwości fizycznych cechy sprzętu sportowego, sprzyjające osiągnięciu rekordów sportowych (0)
- 2Uczeń wyszukuje informacje o materiałach stosowanych w produkcji sprzętu sportowego i przedstawia właściwości tych materiałów (0)
- 3Uczeń omawia stosowany w sporcie doping i uzasadnia szkodliwość stosowanych substancji chemicznych (0)
- 4Uczeń analizuje wpływ różnych czynników na kondycję i osiągnięcia sportowe (np. dieta, trening, warunki wysokogórskie) (0)
- 5Uczeń wyszukuje i analizuje informacje dotyczące biologicznej granicy rekordów sportowych (0)
- 6Uczeń analizuje wpływ sportu wyczynowego na zdrowie (0)
- 7Uczeń analizuje warunki życia ludzi w różnych strefach klimatycznych i na różnych wysokościach nad poziom morza i wykazuje związek między tymi warunkami a predyspozycjami do uprawiania pewnych dyscyplin sportu (0)
- 13Technologie współczesności i przyszłości
- 1Uczeń wymienia zmiany właściwości ciekłych kryształów pod wpływem pola elektrycznego i podaje zastosowania tego efektu (0)
- 2Uczeń omawia zastosowanie polimerów przewodzących prąd elektryczny we współczesnej nanotechnologii (0)
- 3Uczeń podaje przykłady współczesnych technologii oraz omawia ich znaczenie w rozwiązywaniu aktualnych problemów biologicznych i środowiskowych (np. polimery biodegradowalne) (0)
- 4Uczeń wyjaśnia, co to są mikromacierze i omawia możliwości ich wykorzystania w różnych dziedzinach nauki i przemysłu (0)
- 5Uczeń wyszukuje i analizuje informacje dotyczące osiągnięć technicznych wspomagających rozwój gospodarczy w świecie (0)
- 14Współczesna diagnostyka i medycyna
- 1Uczeń przedstawia zasady, na jakich oparte są współczesne metody diagnostyki obrazowej, i podaje przykłady ich wykorzystania (0)
- 2Uczeń podaje przykłady analizy płynów ustrojowych i ich znaczenie w profilaktyce chorób (np. wykrywanie białka i glukozy w moczu) (0)
- 3Uczeń omawia cechy, którymi muszą charakteryzować się materiały stosowane do przygotowania implantów, i podaje przykłady takich materiałów (0)
- 4Uczeń porównuje zasadę i skuteczność klasycznych, molekularnych i immunologicznych metod wykrywania patogenów (0)
- 5Uczeń omawia metody wykrywania mutacji genowych i ocenia ich znaczenie diagnostyczne (0)
- 6Uczeń wyszukuje i analizuje informacje i dane statystyczne o przyczynach i występowaniu chorób cywilizacyjnych w świecie (0)
- 15Ochrona przyrody i środowiska
- 1Uczeń przedstawia mechanizm efektu cieplarnianego i omawia kontrowersje dotyczące wpływu człowieka na zmiany klimatyczne (4)
- 2Uczeń omawia znaczenie dla rolnictwa i konsekwencje stosowania nawozów sztucznych i chemicznych środków zwalczania szkodników (0)
- 3Uczeń przedstawia naturę chemiczną freonów i ocenia ich wpływ na środowisko (2)
- 4Uczeń omawia możliwości wykorzystania metod genetycznych w ochronie zagrożonych gatunków i ocenia przydatność tzw. banków genów (0)
- 5Uczeń przedstawia udział bakterii w unieszkodliwianiu zanieczyszczeń środowiska (np. biologiczne oczyszczalnie ścieków); ocenia znaczenie genetycznie zmodyfikowanych bakterii w tym procesie (2)
- 6Uczeń określa cele zrównoważonego rozwoju i przedstawia zasady, którymi powinna kierować się gospodarka świata (3)
- 16Nauka i sztuka
- 1Uczeń przedstawia metody datowania przedmiotów pochodzenia organicznego oraz zakresy stosowalności tych metod (0)
- 2Uczeń przedstawia metody analizy obrazowej stosowane przy badaniu dzieł sztuki i podaje przykłady informacji, które można za ich pomocą uzyskać (0)
- 3Uczeń przedstawia zasady badań spektroskopowych, stosowanych do analizy dzieł sztuki (0)
- 4Uczeń opisuje barwniki stosowane w malarstwie dawniej i obecnie (0)
- 5Uczeń podaje przykłady materiałów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego używanych przez dawnych artystów (0)
- 6Uczeń analizuje symbolikę przedstawień roślin i zwierząt w sztuce (0)
- 7Uczeń analizuje na wybranych przykładach informacje dotyczące stanu zdrowia ludzi, zwierząt i roślin utrwalone na obrazach i w rzeźbach (0)
- 8Uczeń wskazuje zmiany środowiska, np. krajobrazu pod wpływem działalności człowieka albo klimatyczne, jakie można zauważyć porównując krajobrazy przedstawione w dawnym malarstwie z ich stanem współczesnym (0)
- CNauka wokół nas
- 17Uczenie się
- 1Uczeń wymienia nośniki informacji, rozróżnia zapis cyfrowy i analogowy, wymienia zalety i wady obu zapisów (0)
- 2Uczeń omawia różne formy uczenia się i ocenia ich znaczenie biologiczne (uczenie się percepcyjne, wpajanie, habituacja, uczenie się metodą prób i błędów, uczenie się przez wgląd, uczenie się przez naśladowanie, uczenie się motoryczne) (0)
- 3Uczeń omawia rolę połączeń nerwowych w procesie uczenia się (skojarzenia i „ścieżki informacyjne”) (0)
- 4Uczeń omawia podstawowe cechy uczenia się poprzez zmysły (preferencje wizualne, audytywne, kinestetyczne) (0)
- 5Uczeń przedstawia sposoby ułatwiające zapamiętywanie informacji (np. haki myślowe, skojarzenia, wizualizacja, mnemotechniki) (0)
- 6Uczeń przedstawia możliwości wykorzystania współczesnych osiągnięć technicznych w procesie uczenia się (0)
- 7Uczeń przedstawia rolę mediów elektronicznych w procesie globalnego rozpowszechniania informacji i wiedzy (0)
- 18Barwy i zapachy świata
- 1Uczeń przedstawia zasady druku wielobarwnego (CMYK) (0)
- 2Uczeń przedstawia procesy fizyczne, dzięki którym substancje zapachowe rozchodzą się w powietrzu (0)
- 3Uczeń opisuje barwne substancje chemiczne stosowane współcześnie w malarstwie, barwieniu żywności, tkanin itd. (0)
- 4Uczeń przedstawia przykłady związków chemicznych, wykorzystywanych jako substancje zapachowe (estry, olejki eteryczne itd.) (0)
- 5Uczeń omawia budowę receptorów światła i zapachu wybranych grup zwierząt (0)
- 6Uczeń przedstawia biologiczne znaczenie barw i zapachów kwiatów i owoców (0)
- 7Uczeń omawia znaczenie barw i zapachów w poszukiwaniu partnera i opiece nad potomstwem u zwierząt (np. barwy godowe, feromony, rozpoznawanie młodych) (0)
- 8Uczeń opisuje różnorodność krajobrazową różnych regionów świata, analizując ich cechy charakterystyczne, w tym dominujące barwy (0)
- 19Cykle, rytmy i czas
- 1Uczeń wymienia zjawiska okresowe w przyrodzie, podaje zjawiska okresowe będące podstawą kalendarza i standardu czasu (0)
- 2Uczeń opisuje metody przeciwdziałania niepożądanym procesom (korozja, psucie się artykułów spożywczych, starzenie się skóry) i opisuje procesy chemiczne, które biorą w tym udział (0)
- 3Uczeń omawia przykłady zjawisk i procesów biologicznych odbywających się cyklicznie (cykle okołodobowe, miesięczne, roczne, lunarne) (0)
- 4Uczeń omawia okołodobowy rytm aktywności człowieka ze szczególnym uwzględnieniem roli szyszynki i analizuje dobowy rytm wydzielania hormonów (0)
- 5Uczeń analizuje wpływ sytuacji zaburzających działanie zegara biologicznego na zdrowie człowieka (praca na zmiany, częste przekraczanie stref czasowych) (0)
- 6Uczeń wyjaśnia, na czym polega, i ocenia znaczenie biologiczne sezonowości aktywności zwierząt (np. hibernacja, estywacja, okres godów) (0)
- 7Uczeń omawia zjawisko fotoperiodyzmu roślin (0)
- 8Uczeń przedstawia cykliczność pór roku w regionach Ziemi o odmiennych warunkach klimatycznych (0)
- 20Śmiech i płacz
- 1Uczeń rozróżnia dźwięki proste (tony) od złożonych, tłumaczy różnice barwy dźwięków wytwarzanych przez instrumenty muzyczne oraz przez człowieka (0)
- 2Uczeń przedstawia cechy odgłosów śmiechu i płaczu jako dźwięków (0)
- 3Uczeń opisuje chemiczne aspekty stresu (0)
- 4Uczeń opisuje skład chemiczny łez i rolę składników tego płynu (0)
- 5Uczeń wyjaśnia, czym z punktu widzenia fizjologii jest śmiech i płacz (0)
- 6Uczeń omawia znaczenie śmiechu i płaczu w nawiązywaniu i podtrzymywaniu więzi wśród ludzi pierwotnych i współczesnych (np. sygnalizowanie potrzeb przez noworodka, budowanie relacji matka-dziecko, łagodzenie agresji wśród współplemieńców) (0)
- 7Uczeń wyszukuje i przedstawia informacje dotyczące kulturowych różnic w wyrażaniu emocji w społeczeństwach tradycyjnych i nowoczesnych (0)
- 21Zdrowie
- 1Uczeń wymienia mechanizmy utraty ciepła przez organizm (0)
- 2Uczeń wyjaśnia rolę ubioru w wymianie ciepła między ciałem ludzkim a otoczeniem (0)
- 3Uczeń analizuje ulotkę leku i omawia podane w niej informacje (0)
- 4Uczeń wyjaśnia, w jaki sposób organizm zachowuje homeostazę (0)
- 5Uczeń opisuje stan zdrowia w aspekcie fizycznym, psychicznym i społecznym (0)
- 6Uczeń analizuje wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na zdrowie (0)
- 7Uczeń analizuje zdrowie jako wartość indywidualną i społeczną (0)
- 8Uczeń wyszukuje informacje o zagrożeniach wynikających z pobytu w odmiennych warunkach środowiskowych i wskazuje sposoby zabezpieczenia się przed tymi zagrożeniami (0)
- 22Piękno i uroda
- 1Uczeń przedstawia historyczne teorie budowy Wszechświata i określa rolę kryteriów estetycznych (symetria, proporcja) w tych teoriach (0)
- 2Uczeń omawia typy substancji chemicznych stosowanych w kosmetykach (nośniki, witaminy, konserwanty, barwniki itp.) (0)
- 3Uczeń podaje przykłady ponadkulturowych kanonów piękna (proporcje ciała, symetria twarzy itp.) i analizuje ich związek z doborem płciowym (atrakcyjne są te cechy, które zwiększają szansę na posiadanie zdrowego potomstwa) (0)
- 4Uczeń przedstawia wykorzystanie produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w pielęgnacji ciała i urody (0)
- 5Uczeń przedstawia kulturowe i cywilizacyjne uwarunkowania i przemiany kanonów piękna (0)
- 23Woda – cud natury
- 1Uczeń przedstawia specyficzne własności wody (np. rozszerzalność cieplna, duże ciepło właściwe) oraz wyjaśnia rolę oceanów w kształtowaniu klimatu na Ziemi (0)
- 2Uczeń opisuje budowę cząsteczki wody; wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie (0)
- 3Uczeń omawia właściwości wody istotne dla organizmów żywych (1)
- 4zasoby wody na Ziemi a potrzeby człowieka; racjonalne gospodarowanie wodą wyzwaniem dla każdego (1)
- 4Uczeń omawia warunki życia w wodzie (gęstość, przejrzystość, temperatura, zawartość gazów oddechowych, przepuszczalność dla światła) oraz analizuje przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne organizmów do życia w wodzie (1)
- 5Uczeń analizuje i porównuje bilans wodny zwierząt żyjących w różnych środowiskach (środowisko lądowe, wody słodkie i słone) oraz omawia mechanizmy osmoregulacji (0)
- 6Uczeń omawia grupy ekologiczne roślin (hydrofity, higrofity, mezofity, kserofity) (0)
- 7Uczeń wykazuje konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi wody oraz przedstawia własne działania, jakie może w tym celu podjąć (0)
- 24Największe i najmniejsze
- 1Uczeń wymienia obiekty fizyczne o największych rozmiarach (np. galaktyki) oraz najmniejszych (jądro atomowe), wymienia metody pomiarów bardzo krótkich i bardzo długich czasów i odległości (0)
- 2Uczeń wyszukuje i analizuje informacje na temat najmniejszych i największych cząsteczek chemicznych (0)
- 3Uczeń wyszukuje i analizuje informacje o rekordach w świecie roślin i zwierząt pod kątem różnych cech (np. wielkość, długość życia, temperatura ciała, częstotliwość oddechów i uderzeń serca, szybkość poruszania się, długość skoku, długość wędrówek, czas rozwoju, liczba potomstwa, liczba chromosomów, ilość DNA, liczba genów) (0)
- 4Uczeń podaje przykłady organizmów występujących w skrajnych warunkach środowiskowych (0)
- 5Uczeń analizuje przyczyny ograniczające wielkość organizmów (0)
- 6Uczeń wyszukuje i przedstawia przykłady ekstremalnych cech środowiska, rekordowych wielkości – czyli ziemskie „naj…” w skali lokalnej, regionalnej i globalnej (0)
- INNEInne (45)
Kapturka
Na zdjęciu kapturka (Sylvia atricapilla) - pokrzewka.
Szkoła podstawowa kl. 4-6
Przyroda
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia, Przyroda (przedmiot uzupełniający)
Daglezja zielona - gałązka
Zdjęcie przedstawia gałązkę z kwiatostanem żeńskim daglezji zielonej (Pseudotsuga menziesii).Daglezj...
Szkoła podstawowa kl. 4-6
Przyroda
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia, Przyroda (przedmiot uzupełniający)
Tulipanowiec amerykański kwiat
Kwiaty tulipanowca amerykańskiego - drzewa parkowego
Edukacja wczesnoszkolna
Edukacja przyrodnicza
Szkoła podstawowa kl. 4-6
Przyroda
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia, Przyroda (przedmiot uzupełniający)
Rzeki w Polsce
Mapa przedstawia ważne rzeki Polski i ich dorzecza.
Gimnazjum
Geografia
Szkoły ponadgimnazjalne
Przyroda (przedmiot uzupełniający)
Efekt cieplarniany
Schemat przedstawia mechanizm powstawania efektu cieplarnianego. Schemat można wykorzystać podczas o...
Szkoły ponadgimnazjalne
Geografia, Przyroda (przedmiot uzupełniający)
Galileusz (Galileo Galilei)
Ilustracja przedstawia Galileusza, astronoma, filozofa i odkrywcę lunety astronomicznej.
Szkoły ponadgimnazjalne
Przyroda (przedmiot uzupełniający)
Mikołaj Kopernik
Ilustracja przedstawia Mikołaja Kopernika, polskiego astronoma, twórcę teorii heliocentrycznej.
Szkoła podstawowa kl. 4-6
Przyroda
Szkoły ponadgimnazjalne
Przyroda (przedmiot uzupełniający)
Johannes Kepler
Ilustracja przedstawia astronoma, matematyka i fizyka Johannesa Keplera.
Szkoły ponadgimnazjalne
Przyroda (przedmiot uzupełniający)
Isaac Newton
Ilustracja przedstawia Isaaca Newtona, fizyka, astronoma i matematyka, twórcę powszechnego prawa cią...
Szkoły ponadgimnazjalne
Przyroda (przedmiot uzupełniający)
Klaudiusz Ptolemeusz
Ilustracja przedstawia Klaudiusza Ptolemeusza, greckiego astronoma i matematyka.
Szkoły ponadgimnazjalne
Przyroda (przedmiot uzupełniający)
Jan Heweliusz
Ilustracja przedstawia Jana Hewelisza, astronoma z Gdańska.
Szkoły ponadgimnazjalne
Przyroda (przedmiot uzupełniający)
1 z 1
