Szukaj poza portalem:
15 zasobów
Katalog zasobów Szkoły ponadgimnazjalne Wiedza o społeczeństwie
Podstawa programowa do przedmiotu: Wiedza o społeczeństwie
- IZakres podstawowy
- 1Młody obywatel w urzędzie
- 1Uczeń wyjaśnia, jak nabywa się obywatelstwo polskie i unijne (1)
- 2Uczeń ustala, w jakim urzędzie i w jaki sposób uzyskuje się dowód osobisty, paszport, prawo jazdy, jak rejestruje się motocykl i samochód (0)
- 3Uczeń podaje formalne warunki, jakie spełnić musi obywatel, by wziąć udział w wyborach (0)
- 4Uczeń uzyskuje informację publiczną na zadany temat w odpowiednim urzędzie (1)
- 5Uczeń wyjaśnia, co może zrobić obywatel, gdy nie zgadza się z decyzją urzędu (0)
- 6Uczeń sporządza urzędowy wniosek, skargę i odwołanie (1)
- 2Prawo i sądy
- 1Uczeń wyjaśnia, co to jest prawo i czym różnią się normy prawne od norm religijnych, moralnych i obyczajowych (2)
- 2Uczeń wymienia podstawowe zasady prawa (prawo nie działa wstecz, domniemanie niewinności, nie ma winy bez prawa, nieznajomość prawa szkodzi) i wyjaśnia konsekwencje ich łamania (0)
- 3Uczeń wymienia źródła prawa; znajduje wskazany akt prawny i interpretuje proste przepisy prawne (3)
- 4Uczeń wyjaśnia różnice między prawem cywilnym, karnym i administracyjnym; wskazuje, w jakim kodeksie można znaleźć przepisy dotyczące konkretnej sprawy (2)
- 5Uczeń uzasadnia potrzebę niezależności i niezawisłości sędziów (1)
- 6Uczeń przedstawia uczestników i przebieg procesu sądowego: cywilnego i karnego; uzasadnia znaczenie mediacji (2)
- 7Uczeń wymienia główne prawa, jakie przysługują ofierze, sprawcy i świadkowi przestępstwa (0)
- 8Uczeń pisze pozew w wybranej sprawie cywilnej i zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (według wzoru) (1)
- 3Bezpieczeństwo
- 1Uczeń charakteryzuje najważniejsze zadania prokuratury i policji (0)
- 2Uczeń przedstawia uprawnienia policjantów i innych służb porządkowych; rozpoznaje przejawy ich naruszania (0)
- 3Uczeń nawiązuje kontakt (osobisty, telefoniczny lub mailowy) z funkcjonariuszem policji (np. dzielnicowym) i na podstawie uzyskanych informacji sporządza notatkę lub wykres dotyczący przestępczości w swojej okolicy (0)
- 4Uczeń wymienia przestępstwa, których ofiarą najczęściej padają młodzi ludzie; wie, jak można próbować ich uniknąć i przestrzega zasad bezpiecznego zachowania się w sytuacji zagrożenia (0)
- 5Uczeń wyjaśnia, na jakich zasadach nieletni odpowiadają za popełnienie przestępstwa (środki wychowawcze i poprawcze) (0)
- 6Uczeń przedstawia przepisy prawne dotyczące sprzedaży i konsumpcji alkoholu, papierosów i narkotyków i wskazuje na konsekwencje ich łamania (0)
- 4Edukacja i praca w Polsce i Unii Europejskiej
- 1Uczeń wymienia prawa i obowiązki ucznia; wyszukuje gwarantujące je przepisy prawa oświatowego (np. w ustawie, statucie szkoły) oraz przepisy zawarte w innych aktach prawnych (np. w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej) (1)
- 2Uczeń rozpoznaje przypadki naruszania praw ucznia i w razie potrzeby podejmuje odpowiednie kroki w celu ich ochrony (1)
- 3Uczeń omawia na wybranych przykładach zasady przyjmowania do szkół wyższych (1)
- 4Uczeń przedstawia warunki podejmowania przez młodych Polaków nauki w Unii Europejskiej oraz wyszukuje informacje na ten temat odnoszące się do wybranego państwa (2)
- 5Uczeń wyjaśnia, co wynika z wejścia Polski do strefy Schengen; zna zasady bezpiecznego podróżowania po Europie i świecie (unikanie ryzyka, postępowanie w razie kradzieży lub wypadku, możliwości uzyskania pomocy, w tym opieki zdrowotnej) (2)
- 6Uczeń wyjaśnia, jakie możliwości zarabiania mają młodzi ludzie, jakie umowy mogą zawierać i jakie są zasady opodatkowania ich dochodów (1)
- 7Uczeń omawia ogólne zasady podejmowania pracy i zakładania własnych przedsiębiorstw w Unii Europejskiej (na podstawie informacji z Internetu); sporządza Europass-CV (2)
- 5Prawa człowieka
- 1Uczeń przedstawia krótko historię praw człowieka i ich generacje; wymienia najważniejsze dokumenty z tym związane (3)
- 2Uczeń wymienia podstawowe prawa i wolności człowieka; wyjaśnia, co oznacza, że są one powszechne, przyrodzone i niezbywalne (6)
- 3Uczeń podaje najważniejsze postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Konwencji o Prawach Dziecka (5)
- 4Uczeń znajduje w środkach masowego przekazu (w tym w Internecie) informacje o przypadkach łamania praw człowieka na świecie (2)
- 5Uczeń bierze udział w debacie klasowej, szkolnej lub internetowej na temat wolności słowa lub innych praw i wolności (1)
- 6Uczeń wyjaśnia, na czym polegają: prawo do prywatności, w tym do ochrony danych osobowych i prawa obywatela w kontaktach z mediami (1)
- 6Ochrona praw i wolności
- 1Uczeń przedstawia główne środki ochrony praw i wolności w Polsce (1)
- 2Uczeń opisuje sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka; pisze prostą skargę do jednego z nich (według wzoru) (1)
- 3Uczeń uzasadnia znaczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (1)
- 4Uczeń przedstawia na przykładach działania podejmowane przez ludzi i organizacje pozarządowe broniące praw człowieka; w miarę swoich możliwości włącza się w wybrane działania (np. podpisuje apel, prowadzi zbiórkę darów) (1)
- 5Uczeń rozpoznaje przejawy rasizmu, szowinizmu, antysemityzmu i ksenofobii; uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się im oraz przedstawia możliwości zaangażowania się w wybrane działania na rzecz równości i tolerancji (4)
- 6Uczeń znajduje informacje o naruszaniu praw człowieka w wybranej dziedzinie (np. prawa kobiet, prawa dziecka, wolność wyznania, prawo do edukacji, prawa humanitarne) i projektuje działania, które mogą temu zaradzić (4)
- IIZakres rozszerzony
- 1Życie zbiorowe i jego reguły
- 1Uczeń charakteryzuje wybrane zbiorowości, społeczności, wspólnoty, społeczeństwa, ze względu na obowiązujące w nich reguły i więzi (7)
- 2Uczeń podaje przykłady norm i instytucji społecznych; charakteryzuje ich funkcje w życiu społecznym (5)
- 3Uczeń wyjaśnia, co to jest anomia, omawia jej przyczyny i skutki (1)
- 4Uczeń omawia na przykładach źródła i mechanizmy konfliktów społecznych oraz sposoby ich rozwiązywania (15)
- 2Socjalizacja i kontrola społeczna
- 3Grupa społeczna
- 1Uczeń przedstawia cechy i funkcjonowanie małej grupy społecznej (liczebność, więź, trwałość, role grupowe, wspólne wartości i cele, poczucie odrębności, współdziałanie) (5)
- 2Uczeń omawia na przykładach różne rodzaje grup i wyjaśnia funkcjonowanie wskazanej grupy (3)
- 3Uczeń wyjaśnia znaczenie grup odniesienia pozytywnego i negatywnego w procesie socjalizacji (4)
- 4Uczeń opisuje swoiste cechy współczesnej rodziny jako grupy społecznej; porównuje i ilustruje przykładami różne modele rodziny (3)
- 4Struktura społeczna
- 1Uczeń opisuje strukturę klasowo-warstwową polskiego społeczeństwa i swojej społeczności lokalnej (1)
- 2Uczeń porównuje skalę nierówności społecznych w Polsce i wybranym państwie, wyjaśniając związek między nierównościami społecznymi a nierównością szans życiowych (4)
- 3Uczeń podaje przykłady i wyjaśnia uwarunkowania pionowej i poziomej ruchliwości społecznej (2)
- 4Uczeń opisuje mechanizm i skutki społecznego wykluczenia oraz sposoby przeciwdziałania temu zjawisku (5)
- 5Uczeń charakteryzuje wybrane problemy życia społecznego w Polsce (w tym sytuację młodych ludzi); rozważa możliwości ich rozwiązania (4)
- 5Zmiana społeczna
- 1Uczeń charakteryzuje historyczne formy organizacji społeczeństwa (pierwotne, tradycyjne, przemysłowe, postindustrialne) (5)
- 2Uczeń omawia cechy współczesnego społeczeństwa zachodniego (otwarte, postindustrialne, konsumpcyjne, masowe, informacyjne) (3)
- 3Uczeń analizuje sposoby adaptacji do zmiany społecznej na podstawie własnych obserwacji i tekstów kultury (3)
- 4Uczeń przedstawia i ocenia dwie drogi zmiany społecznej: rewolucję i reformę (12)
- 5Uczeń charakteryzuje wybrany ruch społeczny, np.: Solidarność, ruch niepodległościowy non-violence Mahatmy Gandhiego, ruch praw obywatelskich Martina L. Kinga, ruch na rzecz ochrony środowiska naturalnego, ruch emancypacji kobiet (18)
- 6Naród, ojczyzna i mniejszości narodowe
- 1Uczeń przedstawia dwie koncepcje narodu: etniczno-kulturową i polityczną (1)
- 2Uczeń omawia czynniki sprzyjające asymilacji oraz służące zachowaniu tożsamości narodowej (2)
- 3Uczeń charakteryzuje postawy współczesnych Polaków wobec ojczyzny i narodu (0)
- 4Uczeń charakteryzuje mniejszości narodowe, etniczne i grupy imigrantów żyjące w Polsce (liczebność, historia, kultura, religia itp.); wymienia prawa, które im przysługują (26)
- 5Uczeń rozpoznaje przejawy ksenofobii, antysemityzmu, rasizmu i szowinizmu i uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się tym zjawiskom (9)
- 7Procesy narodowościowe i społeczne we współczesnym świecie
- 1Uczeń wyjaśnia, dlaczego i w jakim zakresie doszło do integracji narodów w świecie zachodnim (0)
- 2Uczeń porównuje różne modele polityki wybranych państw wobec mniejszości narodowych i imigrantów (2)
- 3Uczeń wyjaśnia, dlaczego w Europie integracja imigrantów z państw pozaeuropejskich rodzi trudności; ocenia sytuację imigrantów w Polsce (1)
- 4Uczeń omawia na przykładach przyczyny i sposoby rozwiązywania długotrwałych konfliktów między narodami (1)
- 5Uczeń omawia przyczyny i skutki konfliktów społecznych w państwach Afryki, Azji, Ameryki Południowej i Środkowej (1)
- 8Kultura i pluralizm kulturowy
- 1Uczeń rozróżnia normatywne i opisowe pojęcie kultury (4)
- 2Uczeń wskazuje specyficzne cechy kultury wysokiej, masowej, narodowej i ludowej (3)
- 3Uczeń rozpoznaje najważniejsze cechy kultury wskazanej społeczności (2)
- 4Uczeń określa znaczenie religii w polskiej kulturze; charakteryzuje religijność współczesnych Polaków (0)
- 5Uczeń ocenia wpływ kontrkultury na życie społeczne (2)
- 6Uczeń wyjaśnia, na czym polega i skąd się bierze pluralizm kulturowy współczesnego społeczeństwa; analizuje konsekwencje tego zjawiska (2)
- 7Uczeń rozróżnia tolerancję od akceptacji; ocenia ich znaczenie dla życia społecznego (2)
- 8Uczeń charakteryzuje subkultury młodzieżowe w Polsce i Europie (1)
- 9Współczesne spory światopoglądowe
- 1Uczeń rozpatruje argumenty przemawiające za swobodą prowadzenia badań genetycznych oraz ich prawnym zakazem (0)
- 2Uczeń rozważa racje stron sporów o dopuszczalność aborcji i eutanazji (0)
- 3Uczeń uzasadnia traktowanie kary jako odpłaty lub jako sposobu resocjalizacji; formułuje własne stanowisko w tej sprawie (0)
- 4Uczeń rozważa argumenty i kontrargumenty stron sporu o przyznanie mniejszościom seksualnym takich samych praw, jakie mają osoby heteroseksualne (0)
- 5Uczeń rozpatruje racje stron innych aktualnych sporów światopoglądowych i formułuje swoje stanowisko w danej sprawie (1)
- 10Edukacja w XXI w
- 1Uczeń przedstawia rolę szkoły i edukacji nieformalnej we współczesnym społeczeństwie informacyjnym (4)
- 2Uczeń wskazuje działania, które mogą podejmować państwo, władze samorządowe oraz organizacje społeczne, by zwiększyć równość szans w dostępie do edukacji (0)
- 3Uczeń wyjaśnia zależność między systemem edukacyjnym a rynkiem pracy; wskazuje przykłady ich niedopasowania (1)
- 4Uczeń wyjaśnia, w jaki sposób można podnosić lub zmieniać swoje kwalifikacje zawodowe i dlaczego uczenie się przez całe życie jest jednym z warunków sukcesu w karierze zawodowej (3)
- 11Obywatel i obywatelstwo
- 1Uczeń przedstawia procedury nabywania i zrzekania się polskiego obywatelstwa (2)
- 2Uczeń wyjaśnia, czym obywatelstwo różni się od narodowości (2)
- 3Uczeń wymienia konstytucyjne obowiązki obywateli Rzeczypospolitej Polskiej; uzasadnia znaczenie postaw i cnót obywatelskich (troska o dobro wspólne, odpowiedzialność, aktywność, solidarność, odwaga cywilna, roztropność, tolerancja) (13)
- 4Uczeń wyjaśnia, na czym polega nieposłuszeństwo obywatelskie i jakie niesie ze sobą dylematy; podaje jego historyczne i współczesne przykłady (3)
- 12Społeczeństwo obywatelskie
- 1Uczeń przedstawia filozoficzny rodowód koncepcji społeczeństwa obywatelskiego (John Locke, Georg Hegel, Alexis de Tocqueville) (3)
- 2Uczeń wymienia podmioty społeczeństwa obywatelskiego (7)
- 3Uczeń wyjaśnia, jak powstaje i jakie znaczenie dla społeczeństwa obywatelskiego ma kapitał społeczny (zaufanie, sieci współpracy i system efektywnych norm) (14)
- 4Uczeń opisuje formy aktywności obywateli w ramach społeczności lokalnej, regionu, państwa oraz na poziomie globalnym; w miarę możliwości uczestniczy w wybranym działaniu (6)
- 5Uczeń uzasadnia znaczenie swobody zrzeszania się dla jakości życia publicznego (15)
- 6Uczeń przedstawia zasady zakładania i funkcjonowania stowarzyszeń, fundacji i organizacji pożytku publicznego w Polsce (2)
- 7Uczeń opracowuje według wzoru projekt statutu stowarzyszenia (nazwa, siedziba, członkowie, władze, majątek, zasady zmiany statutu i rozwiązywania stowarzyszenia) (1)
- 8Uczeń charakteryzuje lokalne organizacje pozarządowe (1)
- 13Opinia publiczna
- 1Uczeń wyjaśnia, jak kształtuje się opinia publiczna i jakie są sposoby jej wyrażania (15)
- 2Uczeń wskazuje przykłady wpływu opinii publicznej na decyzje polityczne (13)
- 3Uczeń odczytuje i interpretuje tabele i wykresy prezentujące wyniki badania opinii publicznej (1)
- 4Uczeń przeprowadza w najbliższym otoczeniu minisondaż opinii publicznej na wskazany temat, interpretuje jego wyniki (1)
- 5Uczeń analizuje wybraną kampanię społeczną z punktu widzenia jej celów, sposobów realizacji i skuteczności (2)
- 6Uczeń wyjaśnia, na czym polega specyfika marketingu społecznego; opracowuje projekt akcji społecznej w wybranej sprawie i w miarę możliwości go realizuje (0)
- 14Środki masowego przekazu
- 1Uczeń opisuje funkcje mediów w państwie demokratycznym i niedemokratycznym (na wybranych przykładach) (11)
- 2Uczeń uzasadnia znaczenie niezależności i pluralizmu mediów; ocenia skutki ich ograniczania (11)
- 3Uczeń wyjaśnia, jakimi zasadami etycznymi powinny się kierować media i ocenia przykłady kontrowersyjnych działań dziennikarzy i mediów (2)
- 4Uczeń wyjaśnia, na czym polega zasada wolności słowa, i wskazuje na przypadki jej nadużycia (3)
- 5Uczeń przedstawia najważniejsze media w Polsce i na świecie (odbiorcy, zasięg, forma przekazu, orientacja ideologiczna, typ własności); charakteryzuje wybrane media lokalne (0)
- 6Uczeń charakteryzuje prasę wielkonakładową i ocenia jej rolę w debacie publicznej (2)
- 7Uczeń krytycznie analizuje przekazy medialne, oceniając ich wiarygodność i bezstronność oraz odróżniając informacje od komentarzy (2)
- 8Uczeń ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelności i wiarygodności informacyjnej; świadomie i krytycznie odbiera zawarte w nich treści (10)
- 15Demokracja – zasady i procedury
- 1Uczeń opisuje wartości będące fundamentem współczesnej demokracji; podaje różne sposoby rozumienia wolności, równości i sprawiedliwości (30)
- 2Uczeń rozważa, w jakim stopniu demokracja sprzyja pokojowemu rozwiązywaniu konfliktów (18)
- 3Uczeń charakteryzuje główne fazy kształtowania się systemu demokratycznego (11)
- 4Uczeń opisuje polskie tradycje demokratyczne (parlamentaryzm I Rzeczypospolitej, Konstytucja 3 maja, II Rzeczpospolita) (2)
- 5Uczeń wyjaśnia, jak są przeprowadzane i jaką rolę odgrywają wybory we współczesnej demokracji (16)
- 6Uczeń wyjaśnia, czym jest referendum; rozważa, jak we współczesnym państwie można realizować inne formy demokracji bezpośredniej (4)
- 7Uczeń rozpoznaje przejawy łamania zasad i procedur demokratycznych w życiu publicznym – w państwie, społeczności lokalnej i życiu szkoły (16)
- 16Polityka, ideologie, doktryny i programy polityczne
- 1Uczeń przedstawia różne rozumienia pojęcia „polityka” (4)
- 2Uczeń charakteryzuje kulturę polityczną współczesnej Polski (normy, formy komunikacji, poziom partycypacji, natężenie konfliktów) (12)
- 3Uczeń analizuje wybrane konflikty wartości i interesów ujawniające się w debacie publicznej w Polsce (0)
- 4Uczeń opisuje przebieg debaty publicznej na wybrany temat, korzystając z różnych źródeł informacji; ocenia jakość argumentacji jej stron, formułuje własne stanowisko (4)
- 5Uczeń charakteryzuje ideologie totalitarne (komunizm, nazizm), odwołując się do przykładów historycznych (4)
- 6Uczeń charakteryzuje najważniejsze współczesne doktryny polityczne (chrześcijańska demokracja, konserwatyzm, liberalizm, nacjonalizm, socjaldemokracja, socjalizm) (3)
- 7Uczeń przeprowadza krytyczną analizę programów i innych materiałów wyborczych partii politycznych, ze względu na zawartość merytoryczną i formę przekazu (4)
- 17Systemy partyjne
- 1Uczeń charakteryzuje system monopartyjny, dwupartyjny i wielopartyjny (13)
- 2Uczeń porównuje funkcje partii politycznych w państwach demokratycznych i niedemokratycznych (11)
- 3Uczeń przedstawia system partyjny wybranego przez siebie państwa (do wyboru spośród Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji i Stanów Zjednoczonych) na podstawie samodzielnie zebranych wiadomości (1)
- 4Uczeń opisuje podstawowe zasady ordynacji większościowej i proporcjonalnej w powiązaniu z systemem dwupartyjnym i wielopartyjnym (1)
- 5Uczeń wyjaśnia znaczenie progu wyborczego dla reprezentatywności wyborów i tworzenia rządzącej koalicji (0)
- 6Uczeń analizuje argumenty na rzecz ordynacji większościowej i proporcjonalnej (0)
- 18Instytucja państwa
- 1Uczeń wyjaśnia na przykładach relacje między narodem a państwem (15)
- 2Uczeń charakteryzuje zjawisko legitymizacji władzy, odnosząc teorię Maxa Webera do historycznych i współczesnych przykładów (13)
- 3Uczeń opisuje najważniejsze teorie genezy państwa (Arystotelesa, teistyczna, umowy społecznej, podboju, marksistowska) (2)
- 4Uczeń odróżnia suwerenność zewnętrzną od suwerenności wewnętrznej (12)
- 19Modele ustrojowe państw demokratycznych
- 1Uczeń podaje cechy charakterystyczne różnych modeli ustrojowych państw demokratycznych; wyjaśnia, jaki model funkcjonuje w Polsce (5)
- 2Uczeń charakteryzuje krótko ustroje polityczne Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji, Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii, Włoch i Rosji, na podstawie samodzielnie zebranych informacji (8)
- 3Uczeń przedstawia zasady odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej; wskazuje, kto im podlega (2)
- 4Uczeń opisuje współczesne modele stosunków między władzą świecką a władzą duchowną (uprzywilejowanie głównego wyznania, państwo ateistyczne, państwo neutralne światopoglądowo) (1)
- 5Uczeń omawia przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dotyczące relacji państwo -Kościół; podaje najważniejsze postanowienia konkordatu (0)
- 20Władza ustawodawcza w państwie demokratycznym
- 1Uczeń wymienia i ilustruje przykładami funkcje władzy ustawodawczej (0)
- 2Uczeń zarysowuje główne funkcje izby wyższej i niższej parlamentów w wybranych państwach (w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, Niemczech); podaje przykłady państw z parlamentem jednoizbowym (0)
- 3Uczeń ocenia zasadność immunitetu parlamentarnego; odróżnia jego formy (immunitet formalny, materialny) (1)
- 4Uczeń wyjaśnia terminy: sesja plenarna, komisja parlamentarna, kworum, interpelacja, zapytanie poselskie (0)
- 5Uczeń przedstawia procedurę tworzenia prawa przez parlament (0)
- 6Uczeń opisuje mechanizm tworzenia koalicji rządowej; wyjaśnia rolę opozycji w pracy parlamentu (0)
- 21Władza wykonawcza w państwie demokratycznym
- 22Współczesna demokracja w Polsce i na świecie – problemy i zagrożenia
- 1Uczeń rozważa problemy polityki bezpieczeństwa socjalnego (0)
- 2Uczeń rozpoznaje przejawy populizmu i wyjaśnia, dlaczego stanowi on zagrożenie dla demokracji (3)
- 3Uczeń omawia na przykładach patologie życia publicznego (np. korupcja, nepotyzm, klientelizm) i wyjaśnia, dlaczego wpływają one destrukcyjnie na życie publiczne (4)
- 4Uczeń wyjaśnia, dlaczego tak wielu obywateli nie uczestniczy w życiu politycznym, i przedstawia sposoby zwiększania poziomu partycypacji (3)
- 5Uczeń przedstawia sposoby, jakimi partie polityczne walczą o elektorat, i ocenia te działania według standardów demokracji (2)
- 6Uczeń wyjaśnia, jaką rolę w państwie demokratycznym pełnią ruchy obywatelskiego sprzeciwu i emancypacji (1)
- 23Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
- 1Uczeń przedstawia konstytucyjne zasady ustroju państwa (11)
- 2Uczeń wyjaśnia konstytucyjne pojęcie suwerenności (3)
- 3Uczeń wyjaśnia relację między prawem międzynarodowym (w tym unijnym) a prawem krajowym (1)
- 4Uczeń omawia postanowienia dotyczące rodzajów stanów nadzwyczajnych i warunków ich wprowadzania (0)
- 5Uczeń przedstawia procedurę zmiany Konstytucji (2)
- 24Parlament Rzeczypospolitej Polskiej
- 1Uczeń wymienia kompetencje Sejmu i Senatu w państwie i przedstawia znaczenie obu izb oraz Zgromadzenia Narodowego w systemie władz Rzeczypospolitej Polskiej (5)
- 2Uczeń określa sytuacje, w jakich może dojść do skrócenia kadencji Sejmu (3)
- 3Uczeń podaje przykłady stosowania w procedurze legislacyjnej polskiego parlamentu większości zwykłej, bezwzględnej i kwalifikowanej (3)
- 4Uczeń wyjaśnia szczególny charakter procedury uchwalania ustawy budżetowej (2)
- 25Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
- 1Uczeń określa główne kompetencje prezydenta w relacjach z parlamentem, rządem, władzą sądowniczą, a także sposób sprawowania władzy w zakresie bezpieczeństwa państwa i polityki zagranicznej (0)
- 2Uczeń wyjaśnia różnice między ordynacjami wyborów parlamentarnych i prezydenckich w Polsce (0)
- 3Uczeń wyjaśnia, w jakich okolicznościach prezydent może być zawieszony lub usunięty z urzędu (0)
- 26Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej
- 1Uczeń przedstawia konstytucyjne procedury powoływania i odwoływania rządu, zmiany rządu i zmiany ministrów (0)
- 2Uczeń porównuje sytuację rządów mniejszościowych i większościowych ze względu na możliwości działania (0)
- 3Uczeń rozpoznaje urzędy należące do administracji rządowej; określa kompetencje i procedurę powoływania wojewody (0)
- 4Uczeń wyjaśnia, podając przykłady, czym zajmuje się administracja zespolona i niezespolona (0)
- 5Uczeń ocenia funkcjonowanie służby cywilnej w Polsce (0)
- 27Organy kontroli państwowej, ochrony prawa i zaufania publicznego
- 1Uczeń omawia kompetencje Najwyższej Izby Kontroli i ocenia jej znaczenie dla funkcjonowania instytucji publicznych (3)
- 2Uczeń przedstawia uprawnienia i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich (3)
- 3Uczeń opisuje procedurę lustracyjną i wskazuje kategorie osób, które jej podlegają (1)
- 4Uczeń odwołując się do wybranych przykładów, charakteryzuje zadania Instytutu Pamięci Narodowej (0)
- 5Uczeń wymienia podstawowe zadania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Urzędu Kontroli Elektronicznej (0)
- 28Samorząd terytorialny w Polsce
- 1Uczeń omawia formy demokracji przedstawicielskiej i bezpośredniej w samorządach terytorialnych; opisuje instytucję referendum lokalnego (2)
- 2Uczeń przedstawia zadania i kompetencje samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego (2)
- 3Uczeń wyjaśnia, jakie są źródła dochodów samorządów (dochody własne, dotacje, subwencje) i jak jest uchwalany budżet gminy (1)
- 4Uczeń znajduje i analizuje informacje na temat dochodów i wydatków własnej gminy (0)
- 5Uczeń opisuje uprawnienia nadzorcze premiera i wojewody wobec samorządów terytorialnych (2)
- 6Uczeń rozważa problemy oraz perspektywy rozwoju własnej gminy, powiatu lub regionu na podstawie samodzielnie zebranych materiałów (0)
- 29Prawo
- 1Uczeń wyjaśnia zasady hierarchiczności, spójności i zupełności w systemie prawnym (6)
- 2Uczeń rozpoznaje rodzaje prawa (międzynarodowe, krajowe, miejscowe; prywatne, publiczne; materialne, formalne; cywilne, karne, administracyjne) (4)
- 3Uczeń rozróżnia źródła, z których wywodzą się normy w różnych systemach prawnych (prawo: zwyczajowe, precedensowe, religijne, pozytywne) (5)
- 30System prawny Rzeczypospolitej Polskiej
- 1Uczeń opisuje źródła prawa w Polsce oraz hierarchię aktów prawnych (0)
- 2Uczeń wyjaśnia, na czym polega praworządność i jakie zasady oraz instytucje stoją na jej straży (0)
- 3Uczeń wskazuje gałęzie prawa i kodeksy, w których szukać należy odpowiednich przepisów (0)
- 4Uczeń wyjaśnia, w jaki sposób realizuje się w Polsce zasadę niezależności sądów i niezawisłości sędziego (0)
- 5Uczeń przedstawia różnicę między sędziami a ławnikami (0)
- 31Sądy i Trybunały
- 1Uczeń przedstawia sposób powoływania i zadania Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu (0)
- 2Uczeń omawia sposób działania Trybunału Konstytucyjnego, odwołując się do przykładów rozstrzygniętych przez niego spraw; ocenia znaczenie skargi konstytucyjnej dla funkcjonowania państwa prawa (0)
- 3Uczeń przedstawia strukturę sądownictwa w Polsce i wyjaśnia, jaką rolę odgrywają w niej Sąd Najwyższy i Krajowa Rada Sądownictwa (1)
- 32Prawo cywilne i rodzinne
- 1Uczeń rozpoznaje sprawy regulowane przez prawo cywilne: rzeczowe, zobowiązań, rodzinne, spadkowe i handlowe (3)
- 2Uczeń stosuje w analizie przypadku podstawowe pojęcia i zasady prawa cywilnego (osoba fizyczna, osoba prawna, zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych, odpowiedzialność cywilna) (2)
- 3Uczeń opisuje podstawowe zasady postępowania cywilnego (rozpoznawczego: procesowego oraz nieprocesowego i egzekucyjnego) oraz sposoby zaskarżania orzeczeń (3)
- 4Uczeń analizuje małżeństwo jako instytucję prawną (warunki zawarcia, prawa i obowiązki małżonków, wspólnota majątkowa, rozwód, separacja, małżeństwo a konkubinat) (2)
- 5Uczeń wyjaśnia, na czym polega władza rodzicielska oraz jakie prawa i obowiązki mają dzieci (2)
- 33Prawo karne
- 1Uczeń stosuje w analizie przypadku podstawowe pojęcia i zasady prawa karnego (odpowiedzialność karna, przestępstwo a wykroczenie, zbrodnia i występek, zasada domniemania niewinności) (3)
- 2Uczeń opisuje przebieg postępowania karnego oraz uczestniczące w nim organy i strony; podaje przykłady przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego i prywatnego, wyjaśnia rolę oskarżyciela posiłkowego (1)
- 3Uczeń przedstawia kary i środki karne obowiązujące w polskim prawie oraz prawa przysługujące ofierze, oskarżonemu i świadkowi (3)
- 4Uczeń podaje zasady wnoszenia apelacji i kasacji w sprawach karnych (0)
- 34Prawo administracyjne
- 1Uczeń odróżnia akty administracyjne od innego rodzaju dokumentów; rozpoznaje, kiedy akt administracyjny jest ważny (2)
- 2Uczeń przedstawia strukturę sądownictwa administracyjnego; opisuje przebieg postępowania administracyjnego (0)
- 3Uczeń wyjaśnia, jak odwołać się od decyzji i postanowień organów administracyjnych (odwołanie, zażalenie, skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego, skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego) (0)
- 35Obywatel wobec prawa
- 1Uczeń odnajduje w odpowiednim akcie prawnym przepis dotyczący wybranego kazusu prawnego i interpretuje go (1)
- 2Uczeń wskazuje, do jakich instytucji i osób można się zwrócić o pomoc prawną w konkretnych sytuacjach (2)
- 3Uczeń pisze fikcyjny pozew w sprawie cywilnej, zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa i odwołanie od decyzji administracyjnej (według wzorów) (0)
- 36Prawa człowieka
- 1Uczeń przedstawia ideę oraz historyczny rodowód praw człowieka (2)
- 2Uczeń przedstawia argumenty na rzecz uniwersalności praw człowieka i analizuje zastrzeżenia formułowane przez jej przeciwników (4)
- 3Uczeń rozróżnia prawa i wolności osobiste, polityczne oraz ekonomiczne, społeczne i kulturalne; wskazuje, do której generacji należą poszczególne prawa (5)
- 4Uczeń rozważa, odwołując się do historycznych i współczesnych przykładów, dlaczego dochodzi do łamania praw człowieka na wielką skalę przez reżimy autorytarne (6)
- 37Ochrona praw człowieka w Polsce
- 1Uczeń przedstawia prawa i wolności zagwarantowane w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wymienia środki i mechanizmy ich ochrony w Polsce (8)
- 2Uczeń rozważa dylematy związane z prawami socjalnymi i sposobem ich realizacji przez państwo (3)
- 3Uczeń odnosi przedstawiane w mediach przypadki naruszenia praw lub wolności w Polsce do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (0)
- 4Uczeń analizuje stan przestrzegania praw mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych (2)
- 5Uczeń przygotowuje opracowanie na temat naruszania i ochrony praw człowieka w wybranej dziedzinie (1)
- 38Światowy i europejski system ochrony praw człowieka
- 1Uczeń opisuje system ochrony praw człowieka funkcjonujący na mocy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych (1)
- 2Uczeń ocenia znaczenie Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze dla systemu ochrony praw człowieka na świecie (1)
- 3Uczeń charakteryzuje systemy ochrony praw człowieka w ramach Rady Europy oraz Unii Europejskiej (1)
- 4Uczeń wyjaśnia, jak działa i jakie sprawy rozpatruje Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu (1)
- 5Uczeń analizuje z punktu widzenia międzynarodowych standardów praw człowieka przypadki naruszania praw i wolności w różnych państwach (1)
- 6Uczeń pisze według wzoru skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu lub Komitetu Praw Człowieka w Genewie (1)
- 7Uczeń opisuje i ocenia działania wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka (1)
- 39Polska polityka zagraniczna
- 1Uczeń wyjaśnia, jakie znaczenie w polityce zagranicznej państwa odgrywa racja stanu i jak można ją zdefiniować (6)
- 2Uczeń charakteryzuje główne kierunki polskiej polityki zagranicznej po 1989 r. i sposoby jej prowadzenia (na wybranych przykładach) (6)
- 3Uczeń wyjaśnia, jaki wpływ na polską politykę zagraniczną ma członkostwo w Unii Europejskiej (1)
- 4Uczeń przedstawia działania Polski w dziedzinie pomocy rozwojowej (0)
- 5Uczeń charakteryzuje relacje Polski z wybranymi państwami, na podstawie samodzielnie zebranych informacji (2)
- 40Stosunki międzynarodowe w wymiarze globalnym
- 1Uczeń przedstawia podmioty oraz zasady prawa międzynarodowego (zasadę suwerenności, wzajemności, pacta sunt servanda) (9)
- 2Uczeń charakteryzuje na przykładach najczęściej stosowane metody rozwiązywania sporów między państwami (8)
- 3Uczeń wyjaśnia przyczyny dysproporcji między globalną Północą i globalnym Południem oraz mechanizmy i działania, które ją zmniejszają lub powiększają (2)
- 4Uczeń przedstawia na przykładach wzajemne zależności pomiędzy państwami biednymi i bogatymi w polityce, ekonomii, kulturze i ekologii (4)
- 5Uczeń wskazuje i wyjaśnia przyczyny konfliktów zbrojnych we współczesnym świecie (7)
- 6Uczeń rozważa możliwości prowadzenia akcji humanitarnych, współpracy rozwojowej oraz interwencji pokojowych na obszarach dotkniętych konfliktami zbrojnymi, oceniając ich skuteczność i aspekty moralne (5)
- 7Uczeń wymienia konflikty, którym towarzyszy terroryzm; wyjaśnia ich przyczyny oraz motywy i sposoby działania terrorystów; opisuje i ocenia strategie zwalczania terroryzmu (8)
- 8Uczeń przedstawia inicjatywy na rzecz pokoju, demokracji i praw człowieka (w tym działania laureatów Pokojowej Nagrody Nobla) (1)
- 41Globalizacja współczesnego świata
- 1Uczeń przedstawia wieloaspektowy charakter procesów globalizacji (polityka, gospodarka, kultura, komunikacja, ekologia) (5)
- 2Uczeń ocenia rolę wybranych państw oraz instytucji o zasięgu globalnym (organizacji, korporacji, mediów) w procesach globalizacyjnych (5)
- 3Uczeń rozważa racje ruchów ekologicznych i alterglobalistycznych oraz racje ich przeciwników, formułując własne stanowisko w tej sprawie (3)
- 42Systemy bezpieczeństwa i współpracy
- 1Uczeń charakteryzuje przemiany, jakie nastąpiły w Europie i na świecie po upadku komunizmu (1)
- 2Uczeń opisuje cele i metody działania ONZ oraz kompetencje jej organów (Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Rada Gospodarcza i Społeczna) (5)
- 3Uczeń charakteryzuje krótko działanie następujących organizacji: WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), ILO (Międzynarodowa Organizacja Pracy), FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa), IMF (Międzynarodowy Fundusz Walutowy), IBRD (Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju), WTO (Światowa Organizacja Handlu), OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury), UNIDO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Rozwoju Przemysłowego), IAEA (Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej), UNICEF (Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci), UNHCR (Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców) (4)
- 4Uczeń wyjaśnia, jak powstało NATO, jakie są jego cele i organy; wymienia najważniejsze operacje wojskowe Sojuszu (1)
- 5Uczeń wymienia regionalne systemy bezpieczeństwa i współpracy, ocenia ich znaczenie dla danego regionu i świata (3)
- 6Uczeń ocenia wpływ członkostwa w NATO na pozycję międzynarodową i poziom bezpieczeństwa Polski (1)
- 43Integracja europejska
- 1Uczeń omawia genezę i przebieg integracji europejskiej (cele, główne dokumenty i instytucje, politycy, fazy integracji) (5)
- 2Uczeń przedstawia sposoby podejmowania decyzji politycznych i gospodarczych w Unii Europejskiej, odnosząc je do zasad pomocniczości i solidarności (5)
- 3Uczeń charakteryzuje sposób powoływania, działania i najważniejsze kompetencje instytucji Unii Europejskiej (Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska, Rada Europejska, Trybunał Sprawiedliwości, Europejski Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny); (3)
- 4Uczeń wyjaśnia, jak tworzone jest prawo unijne, oraz wymienia najważniejsze postanowienia traktatów obowiązujących w Unii Europejskiej (6)
- 5Uczeń przedstawia procedurę uchwalania budżetu unijnego oraz główne dochody i wydatki budżetowe (1)
- 5Uczeń rozważa dylematy związane z dalszym rozszerzaniem i reformą Unii Europejskiej (3)
- 7Uczeń przedstawia cele, genezę i zasady działania Rady Europy; ocenia jej rolę we współczesnej Europie (2)
- 8Uczeń opisuje genezę, cele i sposób działania Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (1)
- 44Europa wśród światowych mocarstw
- 1Uczeń wskazuje możliwości odgrywania przez Unię Europejską roli światowego mocarstwa (3)
- 2Uczeń rozróżnia typy ładów światowych (jedno-, dwu- i wielobiegunowy), odwołując się do historii XX i XXI w. (0)
- 3Uczeń wyjaśnia znaczenie strategicznych zasobów naturalnych w polityce międzynarodowej (2)
- 4Uczeń przedstawia na przykładach znaczenie supermocarstw i mocarstw regionalnych dla ładu światowego (2)
- 45Polska w Unii Europejskiej
- 1Uczeń wyjaśnia, na czym polega swobodny przepływ osób, kapitału, towarów i usług w Unii Europejskiej oraz jakie są zasady przekraczania granic przez polskich obywateli (w strefie Schengen i poza nią) (1)
- 2Uczeń opisuje prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej, w tym możliwość skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej (1)
- 3Uczeń ocenia skutki członkostwa Polski w Unii Europejskiej i perspektywy jej rozwoju w Unii Europejskiej, odwołując się do danych statystycznych, badań opinii publicznej oraz informacji o wykorzystaniu środków unijnych w Polsce, regionie i gminie (2)
- 4Uczeń podaje ogólne zasady korzystania z funduszy unijnych przez obywateli, przedsiębiorstwa i inne organizacje w Polsce (2)
- 5Uczeń wyszukuje informacje o możliwościach podejmowania nauki i pracy w państwach Unii Europejskiej, potrafi posługiwać się Europass (1)
- INNEInne (73)
Na straży praw i wolności (zasoby multimedialne)
Zasoby multimedialne dla scenariusza lekcji który porusza tematykę praw i wolności człowieka [specyf...
Szkoły ponadgimnazjalne
Wiedza o społeczeństwie
Nasze prawa i wolności... Przeszłość i teraźniejszość (zasoby multimedialne)
Zasoby multimedialne dla scenariusza lekcji który porusza tematykę praw człowieka [specyficzne potrz...
Szkoły ponadgimnazjalne
Wiedza o społeczeństwie
Prawa i obowiązki obywateli w trakcie postępowania karnego
Temat ma za zadanie przybliżyć uczniom wiedzę dotyczącą tego, jak obywatel powinien zachowywać się w...
Szkoły ponadgimnazjalne
Wiedza o społeczeństwie
Władza sądownicza w Polsce - prezentacja
Prezentacja wspomagająca przyswojenie wiedzy o władzy sądowniczej w Polsce.
Szkoły ponadgimnazjalne
Wiedza o społeczeństwie
Administracja terenowa w Polsce
Prezentacja multimedialna, które podaje definicję administracji terenowej i jej podział, dokonuje ch...
Szkoły ponadgimnazjalne
Wiedza o społeczeństwie
Przegląd wybranych doktryn politycznych
Prezentacja podaje definicje, dokonuje podziału doktryn, wymienia główne doktryny polityczne i prawn...
Szkoły ponadgimnazjalne
Wiedza o społeczeństwie
Narkomania w Polsce. Problem AIDS
Prezentacja podaje definicje, wskazuje na skalę zjawiska narkomanii, charakteryzuje subkulturę narko...
Szkoły ponadgimnazjalne
Historia i społeczeństwo (przedmiot uzupełniający), Wiedza o społeczeństwie
Bezrobocie w Polsce
Prezentacja podaje definicję bezrobocia i jego rodzaje. Wskazuje na przyczyny i konsekwencje tego zj...
Szkoły ponadgimnazjalne
Historia i społeczeństwo (przedmiot uzupełniający), Wiedza o społeczeństwie
Harmonia i ład społeczny - prezentacja
Prezentacja dotycząca ładu społecznego oraz wszystkiego, co z nim się wiąże. Zawiera informacje doty...
Szkoły ponadgimnazjalne
Wiedza o społeczeństwie
Instytucje społeczne, rodzaje, funkcje, zadania oraz skuteczność ich funkcjonowania
Temat ma przybliżyć uczniom wiedzę z zakresu istniejących instytucji społecznych, ich rodzajów, pełn...
Szkoły ponadgimnazjalne
Wiedza o społeczeństwie
Władza ustawodawcza w Polsce - prezentacja
Prezentacja wspomagająca przyswojenie wiedzy o władzy ustawodawczej.
Gimnazjum
Wiedza o społeczeństwie
Szkoły ponadgimnazjalne
Wiedza o społeczeństwie
Historyczne i współczesne formy organizacji społeczeństwa - prezentacja
Prezentacja na temat historycznych i współczesnych form organizacji społeczeństwa, jak kiedyś funkcj...
Szkoły ponadgimnazjalne
Wiedza o społeczeństwie
