Szukaj poza portalem:
4 zasobów
Katalog zasobów Szkoły ponadgimnazjalne Chemia Punkt podstawy programowej II.14.5
Podstawa programowa do przedmiotu: Chemia
- IZakres podstawowy
- 1Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego
- 1Uczeń bada i opisuje właściwości SiO2; wymienia odmiany SiO2 występujące w przyrodzie i wskazuje na ich zastosowania (10)
- 2Uczeń opisuje proces produkcji szkła; jego rodzaje, właściwości i zastosowania (1)
- 3Uczeń wymienia surowce do produkcji wyrobów ceramicznych, cementu, betonu (3)
- 4Uczeń opisuje rodzaje skał wapiennych (wapień, marmur, kreda), ich właściwości i zastosowania; projektuje wykrycie skał wapiennych wśród innych skał i minerałów; zapisuje równania reakcji (5)
- 5Uczeń zapisuje wzory hydratów i soli bezwodnych (CaSO4, (CaSO4)2 • H2O i CaSO4 • 2H2O); podaje ich nazwy; opisuje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych; przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania i weryfikuje swoje przewidywania poprzez doświadczenie; wymienia zastosowania skał gipsowych; wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej (zapisuje odpowiednie równanie reakcji) (6)
- 6Uczeń wyjaśnia pojęcie alotropii pierwiastków; na podstawie znajomości budowy diamentu, grafitu i fullerenów tłumaczy ich właściwości i zastosowania (12)
- 2Chemia środków czystości
- 1Uczeń opisuje proces zmydlania tłuszczów; zapisuje (słownie) przebieg tej reakcji (5)
- 2Uczeń wyjaśnia, na czym polega proces usuwania brudu, i bada wpływ twardości wody na powstawanie związków trudno rozpuszczalnych; zaznacza fragmenty hydrofobowe i hydrofilowe we wzorach cząsteczek substancji powierzchniowo czynnych (52)
- 3Uczeń tłumaczy przyczynę eliminowania fosforanów(V) ze składu proszków (proces eutrofizacji) (4)
- 4Uczeń wskazuje na charakter chemiczny składników środków do mycia szkła, przetykania rur, czyszczenia metali i biżuterii w aspekcie zastosowań tych produktów; stosuje te środki z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa; wyjaśnia, na czym polega proces usuwania zanieczyszczeń za pomocą tych środków (4)
- 5Uczeń opisuje tworzenie się emulsji, ich zastosowania; analizuje skład kosmetyków (na podstawie etykiety kremu, balsamu, pasty do zębów itd.) i wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat ich działania (8)
- 3Chemia wspomaga nasze zdrowie. Chemia w kuchni
- 1Uczeń tłumaczy, na czym mogą polegać i od czego zależeć lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, rozdrobnienie, sposób przenikania do organizmu) aspiryny, nikotyny, alkoholu etylowego (9)
- 2Uczeń wyszukuje informacje na temat działania składników popularnych leków (np. węgla aktywowanego, aspiryny, środków neutralizujących nadmiar kwasów w żołądku) (2)
- 3Uczeń wyszukuje informacje na temat składników napojów dnia codziennego (kawa, herbata, mleko, woda mineralna, napoje typu cola) w aspekcie ich działania na organizm ludzki (1)
- 4Uczeń opisuje procesy fermentacyjne zachodzące podczas wyrabiania ciasta i pieczenia chleba, produkcji wina, otrzymywania kwaśnego mleka, jogurtów, serów; zapisuje równania reakcji fermentacji alkoholowej i octowej (9)
- 5Uczeń wyjaśnia przyczyny psucia się żywności i proponuje sposoby zapobiegania temu procesowi; przedstawia znaczenie i konsekwencje stosowania dodatków do żywności w tym konserwantów (4)
- 4Chemia gleby
- 1Uczeń tłumaczy, na czym polegają sorpcyjne właściwości gleby; opisuje wpływ pH gleby na wzrost wybranych roślin; planuje i przeprowadza badanie kwasowości gleby oraz badanie właściwości sorpcyjnych gleby (9)
- 2Uczeń podaje przykłady nawozów naturalnych i sztucznych, uzasadnia potrzebę ich stosowania (4)
- 3Uczeń wymienia źródła chemicznego zanieczyszczenia gleb oraz podstawowe rodzaje zanieczyszczeń (metale ciężkie, węglowodory, pestycydy, azotany) (15)
- 4Uczeń proponuje sposoby ochrony gleby przed degradacją (3)
- 5Paliwa – obecnie i w przyszłości
- 1Uczeń podaje przykłady surowców naturalnych wykorzystywanych do uzyskiwania energii (bezpośrednio i po przetworzeniu) (3)
- 2Uczeń opisuje przebieg destylacji ropy naftowej i węgla kamiennego; wymienia nazwy produktów tych procesów i uzasadnia ich zastosowania (11)
- 3Uczeń wyjaśnia pojęcie liczby oktanowej (LO) i podaje sposoby zwiększania LO benzyny; tłumaczy, na czym polega kraking oraz reforming, i uzasadnia konieczność prowadzenia tych procesów w przemyśle (2)
- 4Uczeń proponuje alternatywne źródła energii – analizuje możliwości ich zastosowań (biopaliwa, wodór, energia słoneczna, wodna, jądrowa, geotermalne itd.) (18)
- 5Uczeń analizuje wpływ różnorodnych sposobów uzyskiwania energii na stan środowiska przyrodniczego (18)
- 6Chemia opakowań i odzieży
- 1Uczeń podaje przykłady opakowań (celulozowych, szklanych, metalowych, sztucznych) stosowanych w życiu codziennym; opisuje ich wady i zalety (9)
- 2Uczeń klasyfikuje tworzywa sztuczne w zależności od ich właściwości (termoplasty i duroplasty); zapisuje równania reakcji otrzymywania PVC; wskazuje na zagrożenia związane z gazami powstającymi w wyniku spalania się PVC (5)
- 3Uczeń uzasadnia potrzebę zagospodarowania odpadów pochodzących z różnych opakowań (18)
- 4Uczeń klasyfikuje włókna na naturalne (białkowe i celulozowe), sztuczne i syntetyczne, wskazuje ich zastosowania; opisuje wady i zalety; uzasadnia potrzebę stosowania tych włókien (8)
- 5Uczeń projektuje doświadczenie pozwalające zidentyfikować włókna białkowe i celulozowe, sztuczne i syntetyczne (4)
- IIZakres rozszerzony
- 1Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna
- 1Uczeń stosuje pojęcie mola (w oparciu o liczbę Avogadra) (2)
- 2Uczeń odczytuje w układzie okresowym masy atomowe pierwiastków i na ich podstawie oblicza masę molową związków chemicznych (nieorganicznych i organicznych) o podanych wzorach (lub nazwach) (1)
- 3Uczeń oblicza masę atomową pierwiastka na podstawie jego składu izotopowego; ustala skład izotopowy pierwiastka (w % masowych) na podstawie jego masy atomowej (1)
- 4Uczeń ustala wzór empiryczny i rzeczywisty związku chemicznego (nieorganicznego i organicznego) na podstawie jego składu wyrażonego w % masowych i masy molowej (2)
- 5Uczeń dokonuje interpretacji jakościowej i ilościowej równania reakcji w ujęciu molowym, masowym i objętościowym (dla gazów) (1)
- 6Uczeń wykonuje obliczenia z uwzględnieniem wydajności reakcji i mola dotyczące: mas substratów i produktów (stechiometria wzorów i równań chemicznych), objętości gazów w warunkach normalnych (0)
- 2Struktura atomu – jądro i elektrony
- 1Uczeń określa liczbę cząstek elementarnych w atomie oraz skład jądra atomowego, na podstawie zapisuZAE (20)
- 2Uczeń stosuje zasady rozmieszczania elektronów na orbitalach w atomach pierwiastków wieloelektronowych (7)
- 3Uczeń zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z=36 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając rozmieszczenie elektronów na podpowłokach (zapisy konfiguracji: pełne, skrócone i schematy klatkowe) (5)
- 4Uczeń określa przynależność pierwiastków do bloków konfiguracyjnych: s, p i d układu okresowego (konfiguracje elektronów walencyjnych) (7)
- 5Uczeń wskazuje na związek pomiędzy budową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym (7)
- 3Wiązania chemiczne
- 1Uczeń przedstawia sposób, w jaki atomy pierwiastków bloku s i p osiągają trwałe konfiguracje elektronowe (tworzenie jonów) (12)
- 2Uczeń stosuje pojęcie elektroujemności do określania (na podstawie różnicy elektroujemności i liczby elektronów walencyjnych atomów łączących się pierwiastków) rodzaju wiązania: jonowe, kowalencyjne (atomowe), kowalencyjne spolaryzowane (atomowe spolaryzowane), koordynacyjne (5)
- 3Uczeń opisuje mechanizm tworzenia wiązania jonowego (np. w chlorkach i tlenkach metali) (1)
- 4Uczeń zapisuje wzory elektronowe typowych cząsteczek związków kowalencyjnych i jonów, z uwzględnieniem wiązań koordynacyjnych (np. wodoru, chloru, chlorowodoru, tlenku węgla (IV), amoniaku, metanu, etenu i etynu, NH4+, H3O+, SO2 i SO3) (2)
- 5Uczeń rozpoznaje typ hybrydyzacji (sp, sp2, sp3) w prostych cząsteczkach związków nieorganicznych i organicznych (1)
- 6Uczeń określa typ wiązania (σ i π) w prostych cząsteczkach (2)
- 7Uczeń opisuje i przewiduje wpływ rodzaju wiązania (jonowe, kowalencyjne, wodorowe, metaliczne) na właściwości fizyczne substancji nieorganicznych i organicznych (5)
- 4Kinetyka i statyka chemiczna
- 1Uczeń definiuje termin: szybkość reakcji (jako zmiana stężenia reagenta w czasie) (27)
- 2Uczeń szkicuje wykres zmian stężeń reagentów i szybkości reakcji w funkcji czasu (12)
- 3Uczeń stosuje pojęcia: egzoenergetyczny, endoenergetyczny, energia aktywacji do opisu efektów energetycznych przemian (13)
- 4Uczeń interpretuje zapis
ΔH < 0
iΔH > 0
do określenia efektu energetycznego reakcji (6) - 5Uczeń przewiduje wpływ: stężenia substratów, obecności katalizatora, stopnia rozdrobnienia substratów i temperatury na szybkość reakcji; planuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia (63)
- 6Uczeń wykazuje się znajomością i rozumieniem pojęć: stan równowagi dynamicznej i stała równowagi; zapisuje wyrażenie na stałą równowagi podanej reakcji (5)
- 7Uczeń stosuje regułę przekory do jakościowego określenia wpływu zmian temperatury, stężenia reagentów i ciśnienia na układ pozostający w stanie równowagi dynamicznej (2)
- 8Uczeń klasyfikuje substancje do kwasów lub zasad zgodnie z teorią Brönsteda-Lowry’ego (0)
- 9Uczeń interpretuje wartości stałej dysocjacji, pH, pKw (0)
- 10Uczeń porównuje moc elektrolitów na podstawie wartości ich stałych dysocjacji (0)
- 5Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych
- 1Uczeń wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin (24)
- 2Uczeń wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć stężenie procentowe i molowe (12)
- 3Uczeń planuje doświadczenie pozwalające otrzymać roztwór o zadanym stężeniu procentowym i molowym (7)
- 4Uczeń opisuje sposoby rozdzielenia roztworów właściwych (ciał stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki (7)
- 5Uczeń planuje doświadczenie pozwalające rozdzielić mieszaninę niejednorodną (ciał stałych w cieczach) na składniki (6)
- 6Uczeń stosuje termin stopień dysocjacji dla ilościowego opisu zjawiska dysocjacji elektrolitycznej (4)
- 7Uczeń przewiduje odczyn roztworu po reakcji (np. tlenku wapnia z wodą, tlenku siarki (VI) z wodą, wodorotlenku sodu z kwasem solnym) substancji zmieszanych w ilościach stechiometrycznych i niestechiometrycznych (3)
- 8Uczeń uzasadnia (ilustrując równaniami reakcji) przyczynę kwasowego odczynu roztworów kwasów, zasadowego odczynu wodnych roztworów niektórych wodorotlenków (zasad) oraz odczynu niektórych roztworów soli (hydroliza) (6)
- 9Uczeń podaje przykłady wskaźników pH (fenoloftaleina, oranż metylowy, wskaźnik uniwersalny) i omawia ich zastosowanie; bada odczyn roztworu (12)
- 10Uczeń pisze równania reakcji: zobojętniania, wytrącania osadów i hydrolizy soli w formie cząsteczkowej i jonowej (pełnej i skróconej) (18)
- 11Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami kwasy, wodorotlenki i sole (14)
- 6Reakcje utleniania i redukcji
- 1Uczeń wykazuje się znajomością i rozumieniem pojęć: stopień utlenienia, utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja (53)
- 2Uczeń oblicza stopnie utlenienia pierwiastków w jonie i cząsteczce związku nieorganicznego i organicznego (33)
- 3Uczeń wskazuje utleniacz, reduktor, proces utleniania i redukcji w podanej reakcji redoks (19)
- 4Uczeń przewiduje typowe stopnie utlenienia pierwiastków na podstawie konfiguracji elektronowej ich atomów (5)
- 5Uczeń stosuje zasady bilansu elektronowego – dobiera współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji utleniania-redukcji (w formie cząsteczkowej i jonowej) (23)
- 7Metale
- 1Uczeń opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je w oparciu o znajomość natury wiązania metalicznego (7)
- 2Uczeń pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu (Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (Na, K, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), rozcieńczonych i stężonych roztworów kwasów utleniających (Mg, Zn, Al, Cu, Ag, Fe) (2)
- 3Uczeń analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne metali grup 1. i 2. (8)
- 4Uczeń opisuje właściwości fizyczne i chemiczne glinu; wyjaśnia, na czym polega pasywacja glinu i tłumaczy znaczenie tego zjawiska w zastosowaniu glinu w technice; planuje i wykonuje doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać, że tlenek i wodorotlenek glinu wykazują charakter amfoteryczny (1)
- 5Uczeń przewiduje kierunek przebiegu reakcji metali z kwasami i z roztworami soli, na podstawie danych zawartych w szeregu napięciowym metali (2)
- 6Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik pozwoli porównać aktywność chemiczną metali, np. miedzi i cynku (2)
- 7Uczeń przewiduje produkty redukcji związków manganu (VII) w zależności od środowiska, a także dichromianu (VI) potasu w środowisku kwasowym; bilansuje odpowiednie równania reakcji (2)
- 8Niemetale
- 1Uczeń opisuje podobieństwa we właściwościach pierwiastków w grupach układu okresowego i zmienność właściwości w okresach – wskazuje położenie niemetali (29)
- 2Uczeń pisze równania reakcji ilustrujących typowe właściwości chemiczne niemetali, w tym reakcje: tlenu z metalami (Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu) i z niemetalami (C, S, H2, P), wodoru z niemetalami (Cl2, Br2, O2, N2, S), chloru, bromu i siarki z metalami (Na, K, Mg, Ca, Fe, Cu) (9)
- 3Uczeń planuje i opisuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodór (reakcja aktywnych metali z wodą i/lub niektórych metali z niektórymi kwasami) (0)
- 4Uczeń planuje i opisuje doświadczenie, którego przebieg wykaże, że np. brom jest pierwiastkiem bardziej aktywnym niż jod, a mniej aktywnym niż chlor (11)
- 5Uczeń opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad (5)
- 6Uczeń przedstawia i uzasadnia zmiany mocy kwasów fluorowcowodorowych (1)
- 7Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać tlen w laboratorium (np. reakcja rozkładu H2O2 lub KMnO4); zapisuje odpowiednie równania reakcji (0)
- 8Uczeń zapisuje równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 30 (synteza pierwiastków z tlenem, rozkład soli np. CaCO3 i wodorotlenków np. Cu(OH)2) (4)
- 9Uczeń opisuje typowe właściwości chemiczne tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 30, w tym zachowanie wobec wody, kwasów i zasad; zapisuje odpowiednie równania reakcji (4)
- 10Uczeń klasyfikuje tlenki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy, amfoteryczny i obojętny); planuje i wykonuje doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny tlenku (5)
- 11Uczeń klasyfikuje poznane kwasy ze względu na ich skład (kwasy tlenowe i beztlenowe), moc i właściwości utleniające (1)
- 12Uczeń opisuje typowe właściwości chemiczne kwasów, w tym zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy; planuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia (formułuje obserwacje i wnioski); ilustruje je równaniami reakcji (4)
- 13Uczeń ilustruje, za pomocą odpowiednich równań reakcji, utleniające właściwości kwasów, np. stężonego i rozcieńczonego roztworu kwasu azotowego (V) (6)
- 9Węglowodory
- 1Uczeń podaje założenia teorii strukturalnej budowy związków organicznych (4)
- 2Uczeń rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne węglowodorów; podaje nazwę węglowodoru (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce) zapisanego wzorem strukturalnym lub półstrukturalnym (10)
- 3Uczeń ustala rzędowość atomów węgla w cząsteczce węglowodoru (0)
- 4Uczeń posługuje się poprawną nomenklaturą węglowodorów (nasycone, nienasycone i aromatyczne) i ich fluorowcopochodnych; wykazuje się rozumieniem pojęć: szereg homologiczny, wzór ogólny, izomeria (8)
- 5Uczeń rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne izomerów konstytucyjnych, położenia podstawnika, izomerów optycznych węglowodorów i ich prostych fluorowcopochodnych o podanym wzorze sumarycznym; wśród podanych wzorów węglowodorów i ich pochodnych wskazuje izomery konstytucyjne; wyjaśnia zjawisko izomerii cistrans; uzasadnia warunki wystąpienia izomerii cis-trans w cząsteczce związku o podanej nazwie lub o po danym wzorze strukturalnym (lub półstrukturalnym) (7)
- 6Uczeń określa tendencje zmian właściwości fizycznych (stanu skupienia, temperatury topnienia itp.) w szeregach homologicznych alkanów, alkenów i alkinów (1)
- 7Uczeń opisuje właściwości chemiczne alkanów, na przykładzie następujących reakcji: spalanie, podstawianie (substytucja) atomu (lub atomów) wodoru przez atom (lub atomy) chloru albo bromu przy udziale światła (pisze odpowiednie równania reakcji) (4)
- 8Uczeń opisuje właściwości chemiczne alkenów, na przykładzie następujących reakcji: przyłączanie (addycja): H2, Cl2 i Br2, HCl, i HBr, H2O; przewiduje produkty reakcji przyłączenia cząsteczek niesymetrycznych do niesymetrycznych alkenów na podstawie reguły Markownikowa (produkty główne i uboczne); zachowanie wobec zakwaszonego roztworu manganianu(VII) potasu, polimeryzacja; pisze odpowiednie równania reakcji (4)
- 9Uczeń planuje ciąg przemian pozwalających otrzymać np. eten z etanu (z udziałem fluorowcopochodnych węglowodorów); ilustruje je równaniami reakcji (1)
- 10Uczeń opisuje właściwości chemiczne alkinów, na przykładzie etynu: przyłączenie: H2, Cl2 i Br2, HCl, i HBr, H2O, trimeryzacja; pisze odpowiednie równania reakcji (4)
- 11Uczeń wyjaśnia na prostych przykładach mechanizmy reakcji substytucji, addycji, eliminacji; zapisuje odpowiednie równania reakcji (2)
- 12Uczeń ustala wzór monomeru, z jakiego został otrzymany polimer o podanej strukturze (3)
- 13Uczeń planuje ciąg przemian pozwalających otrzymać, np. benzen z węgla i dowolnych odczynników nieorganicznych; ilustruje je równaniami reakcji (0)
- 14Uczeń opisuje budowę cząsteczki benzenu, z uwzględnieniem delokalizacji elektronów; tłumaczy dlaczego benzen, w przeciwieństwie do alkenów, nie odbarwia wody bromowej ani zakwaszonego roztworu manganianu (VII) potasu (2)
- 15Uczeń opisuje właściwości węglowodorów aromatycznych, na przykładzie reakcji benzenu i toluenu: spalanie, reakcje z Cl2 lub Br2 wobec katalizatora lub w obecności światła, nitrowanie; pisze odpowiednie równania reakcji (3)
- 16Uczeń projektuje doświadczenia dowodzące różnice we właściwościach węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych; przewiduje obserwacje, formułuje wnioski i ilustruje je równaniami reakcji (0)
- 10Hydroksylowe pochodne węglowodorów - alkohole i fenole
- 1Uczeń zalicza substancję do alkoholi lub fenoli (na podstawie budowy jej cząsteczki); wskazuje wzory alkoholi pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowych (18)
- 2Uczeń rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne izomerów alkoholi mono- i polihydroksylowych o podanym wzorze sumarycznym (izomerów szkieletowych, położenia podstawnika); podaje ich nazwy systematyczne (6)
- 3Uczeń opisuje właściwości chemiczne alkoholi, na przykładzie etanolu i innych prostych alkoholi w oparciu o reakcje: spalania wobec różnej ilości tlenu, reakcje z HCl i HBr, zachowanie wobec sodu, utlenienie do związków karbonylowych i ewentualnie do kwasów karboksylowych, odwodnienie do alkenów, reakcję z nieorganicznymi kwasami tlenowymi i kwasami karboksylowymi; zapisuje odpowiednie równania reakcji (5)
- 4Uczeń porównuje właściwości fizyczne i chemiczne: etanolu, glikolu etylenowego i glicerolu; projektuje doświadczenie, którego przebieg pozwoli odróżnić alkohol monohydroksylowy od alkoholu polihydroksylowego; na podstawie obserwacji wyników doświadczenia klasyfikuje alkohol do mono- lub polihydroksylowych (3)
- 5Uczeń opisuje działanie: CuO lub
K2Cr2O7/H2SO4
na alkohole pierwszo-, drugorzędowe (4) - 6Uczeń dobiera współczynniki reakcji roztworu manganianu (VII) potasu (w środowisku kwasowym) z etanolem (1)
- 7Uczeń opisuje reakcję benzenolu z: sodem i z wodorotlenkiem sodu; bromem, kwasem azotowym (V); zapisuje odpowiednie równania reakcji (4)
- 8Uczeń na podstawie obserwacji wyników doświadczenia (np. z NaOH) formułuje wniosek o sposobie odróżniania fenolu od alkoholu (1)
- 9Uczeń opisuje różnice we właściwościach chemicznych alkoholi i fenoli; ilustruje je odpowiednimi równaniami reakcji (5)
- 11Związki karbonylowe - aldehydy i ketony
- 1Uczeń wskazuje na różnice w strukturze aldehydów i ketonów (obecność grupy aldehydowej i ketonowej) (33)
- 2Uczeń rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne izomerycznych aldehydów i ketonów o podanym wzorze sumarycznym; tworzy nazwy systematyczne prostych aldehydów i ketonów (20)
- 3Uczeń pisze równania reakcji utleniania alkoholu pierwszo- i drugorzędowego np. tlenkiem miedzi (II) (6)
- 4Uczeń określa rodzaj związku karbonylowego (aldehyd czy keton) na podstawie wyników próby (z odczynnikiem Tollensa i Trommera) (11)
- 5Uczeń planuje i przeprowadza doświadczenie, którego celem jest odróżnienie aldehydu od ketonu, np. etanalu od propanonu (10)
- 6Uczeń porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów i ketonów (41)
- 12Kwasy karboksylowe
- 1Uczeń wskazuje grupę karboksylową i resztę kwasową we wzorach kwasów karboksylowych (alifatycznych i aromatycznych); rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne izomerycznych kwasów karboksylowych o podanym wzorze sumarycznym (22)
- 2Uczeń na podstawie obserwacji wyników doświadczenia (reakcja kwasu mrówkowego z manganianem (VII) potasu w obecności kwasu siarkowego (VI)) wnioskuje o redukujących właściwościach kwasu mrówkowego; uzasadnia przyczynę tych właściwości (0)
- 3Uczeń zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów karboksylowych z alkoholi i aldehydów (6)
- 4Uczeń pisze równania dysocjacji elektrolitycznej prostych kwasów karboksylowych i nazywa powstające w tych reakcjach jony (5)
- 5Uczeń zapisuje równania reakcji z udziałem kwasów karboksylowych (których produktami są sole i estry); projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymywać sole kwasów karboksylowych (w reakcjach kwasów z metalami, tlenkami metali, wodorotlenkami i metali i solami słabych kwasów) (19)
- 6Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże podobieństwo we właściwościach chemicznych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych (3)
- 7Uczeń projektuje doświadczalny sposób odróżnienia nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych (1)
- 8Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik dowiedzie, że kwas octowy jest kwasem słabszym od kwasu siarkowego (VI) i mocniejszym od kwasu węglowego (4)
- 9Uczeń tłumaczy przyczynę zasadowego odczynu roztworu wodnego octanu sodu i mydła; ilustruje równaniami reakcji (6)
- 10Uczeń opisuje budowę dwufunkcyjnych pochodnych węglowodorów, na przykładzie kwasu mlekowego i salicylowego, występowanie i zastosowania tych kwasów (4)
- 13Estry i tłuszcze
- 1Uczeń opisuje strukturę cząsteczek estrów i wiązania estrowego (20)
- 2Uczeń formułuje obserwacje i wnioski do doświadczenia (reakcja estryfikacji); zapisuje równania reakcji alkoholi z kwasami karboksylowymi (wskazuje na rolę stężonego H2SO4) (8)
- 3Uczeń tworzy nazwy prostych estrów kwasów karboksylowych i tlenowych kwasów nieorganicznych; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne estrów na podstawie ich nazwy (14)
- 4Uczeń wyjaśnia przebieg reakcji octanu etylu: z wodą, w środowisku o odczynie kwasowym, i z roztworem wodorotlenku sodu; ilustruje je równaniami reakcji (7)
- 5Uczeń na podstawie wzoru strukturalnego aspiryny, wyjaśnia dlaczego związek ten nazywamy kwasem acetylosalicylowym (2)
- 6Uczeń opisuje budowę tłuszczów stałych i ciekłych (jako estrów glicerolu i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych); ich właściwości i zastosowania (10)
- 7Uczeń projektuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik dowiedzie, że w skład oleju jadalnego wchodzą związki o charakterze nienasyconym (5)
- 8Uczeń opisuje przebieg procesu utwardzania tłuszczów ciekłych (5)
- 9Uczeń wyjaśnia (zapisuje równania reakcji), w jaki sposób z glicerydów otrzymuje się kwasy tłuszczowe lub mydła (6)
- 10Uczeń zapisuje ciągi przemian (i odpowiednie równania reakcji) wiążące ze sobą właściwości poznanych węglowodorów i ich pochodnych (1)
- 14Związki organiczne zawierające azot
- 1Uczeń rysuje wzory elektronowe cząsteczek amoniaku i etyloaminy (6)
- 2Uczeń wskazuje na różnice i podobieństwa w budowie etyloaminy i fenyloaminy (aniliny) (8)
- 3Uczeń wyjaśnia przyczynę zasadowych właściwości amoniaku i amin; zapisuje odpowiednie równania reakcji (14)
- 4Uczeń zapisuje równania reakcji otrzymywania amin alifatycznych (np. w procesie alkilowania amoniaku) i amin aromatycznych (np. otrzymywanie aniliny w wyniku reakcji redukcji nitrobenzenu) (11)
- 5Uczeń zapisuje równania reakcji etyloaminy z wodą i z kwasem solnym (4)
- 6Uczeń zapisuje równania reakcji fenyloaminy (aniliny) z kwasem solnym i wodą bromową (2)
- 7Uczeń zapisuje równania reakcji acetamidu z wodą w środowisku kwasu siarkowego (VI) i z roztworem NaOH (8)
- 8Uczeń wykazuje, pisząc odpowiednie równanie reakcji, że produktem kondensacji mocznika jest związek zawierający w cząsteczce wiązanie peptydowe (0)
- 9Uczeń analizuje budowę cząsteczki mocznika (m.in. brak fragmentu węglowodorowego) i wynikające z niej właściwości, wskazuje na jego zastosowania (nawóz sztuczny, produkcja leków, tworzyw sztucznych) (1)
- 10Uczeń zapisuje wzór ogólny -aminokwasów, w postaci RCH(NH2)COOH (17)
- 11Uczeń opisuje właściwości kwasowo-zasadowe aminokwasów oraz mechanizm powstawania jonów obojnaczych (12)
- 12Uczeń projektuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik potwierdzi amfoteryczny charakter aminokwasów (np. glicyny) (3)
- 13Uczeń zapisuje równanie reakcji kondensacji dwóch cząsteczek aminokwasów (o podanych wzorach) i wskazuje wiązanie peptydowe w otrzymanym produkcie (4)
- 14Uczeń tworzy wzory dipeptydów i tripeptydów, powstających z podanych aminokwasów, oraz rozpoznaje reszty podstawowych aminokwasów (glicyny, alaniny i fenyloalaniny) w cząsteczkach di- i tripeptydów (9)
- 15Uczeń planuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik dowiedzie obecności wiązania peptydowego w analizowanym związku (reakcja biuretowa) (0)
- 16Uczeń opisuje przebieg hydrolizy peptydów (0)
- 15Białka
- 1Uczeń opisuje budowę białek (jako polimerów kondensacyjnych aminokwasów) (10)
- 2Uczeń opisuje strukturę drugorzędową białek (α- i β-) oraz wykazuje znaczenie wiązań wodorowych dla ich stabilizacji; tłumaczy znaczenie trzeciorzędowej struktury białek i wyjaśnia stabilizację tej struktury przez grupy R-, zawarte w resztach aminokwasów (wiązania jonowe, mostki disiarczkowe, wiązania wodorowe i oddziaływania van der Waalsa) (16)
- 3Uczeń wyjaśnia przyczynę denaturacji białek, wywołaną oddziaływaniem na nie soli metali ciężkich i wysokiej temperatury; wymienia czynniki wywołujące wysalanie białek i wyjaśnia ten proces; projektuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykazać wpływ różnych substancji i ogrzewania na strukturę cząsteczek białek (9)
- 4Uczeń planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające na identyfikację białek (reakcja biuretowa i ksantoproteinowa) (2)
- 16Cukry
- 1Uczeń dokonuje podziału cukrów na proste i złożone, klasyfikuje cukry proste ze względu na grupę funkcyjną i wielkość cząsteczki (7)
- 2Uczeń wskazuje na pochodzenie cukrów prostych, zawartych np. w owocach (fotosynteza) (4)
- 3Uczeń zapisuje wzory łańcuchowe: rybozy, 2-deoksyrybozy, glukozy i fruktozy i wykazuje, że cukry proste należą do polihydroksyaldehydów lub polihydroksyketonów; rysuje wzory taflowe (Hawortha) glukozy i fruktozy (6)
- 4Uczeń projektuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik potwierdzi obecność grupy aldehydowej w cząsteczce glukozy (9)
- 5Uczeń opisuje właściwości glukozy i fruktozy; wskazuje na podobieństwa i różnice; planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające na odróżnienie tych cukrów (7)
- 6Uczeń wskazuje wiązanie O-glikozydowe w cząsteczce sacharozy i maltozy (4)
- 7Uczeń wyjaśnia, dlaczego maltoza posiada właściwości redukujące, a sacharoza nie wykazuje właściwości redukujących (1)
- 8Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające przekształcić sacharozę w cukry proste (2)
- 9Uczeń porównuje budowę cząsteczek i właściwości skrobi i celulozy (6)
- 10Uczeń planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające stwierdzić obecność skrobi w artykułach spożywczych (5)
- 11Uczeń zapisuje uproszczone równanie hydrolizy polisacharydów (skrobi i celulozy) (1)
- 12Uczeń zapisuje ciąg przemian pozwalających przekształcić cukry (np. glukozę w alkohol etylowy, a następnie w octan etylu); ilustruje je równaniami reakcji (1)
- INNEInne (748)
Zobojętnienie
Animacja omawia reakcje zobojętnienia amin z mocnymi kwasami.
Szkoły ponadgimnazjalne
Chemia
Budowa i właściwości amin
E-lekcja przedstawia: aminy jako pochodne funkcyjne amoniaku, określanie rzędowości amin, wyjaśni...
Gimnazjum
Chemia
Szkoły ponadgimnazjalne
Chemia
Aminokwasy i peptydy
Prezentacja o aminokwasach i peptydach – budowa, właściwości, otrzymywanie. Zawiera podstawowe infor...
Szkoły ponadgimnazjalne
Chemia
Aminy – właściwości
Materiał przedstawia najważniejsze reakcje, jakim ulegają aminy, np. dysocjacja, reakcja z kwasami i...
Szkoły ponadgimnazjalne
Chemia
1 z 1
