Szukaj poza portalem:
13 zasobów
Katalog zasobów Gimnazjum Biologia Punkt podstawy programowej VI.8.3
Podstawa programowa do przedmiotu: Biologia
- IZwiązki chemiczne budujące organizmy oraz pozyskiwanie i wykorzystanie energii
- 1Uczeń wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów i wykazuje kluczową rolę węgla dla istnienia życia (12)
- 2Uczeń przedstawia znaczenie wody dla funkcjonowania organizmów (3)
- 3Uczeń wyróżnia podstawowe grupy związków chemicznych występujących w żywych organizmach (węglowodany, białka, tłuszcze, kwasy nukleinowe, witaminy, sole mineralne) oraz przedstawia ich funkcje (16)
- 4Uczeń przedstawia fotosyntezę, oddychanie tlenowe oraz fermentację mlekową i alkoholową jako procesy dostarczające energii; wymienia substraty i produkty tych procesów oraz określa warunki ich przebiegu (10)
- 5Uczeń wymienia czynniki niezbędne do życia dla organizmów samożywnych i cudzożywnych; ocenia, czy dany organizm jest samożywny czy cudzożywny (0)
- IIBudowa i funkcjonowanie komórki
- 1Uczeń dokonuje obserwacji mikroskopowych komórki i rozpoznaje (pod mikroskopem, na schemacie, na zdjęciu lub po opisie) podstawowe elementy budowy komórki (błona komórkowa, cytoplazma, jądro, chloroplast, mitochondrium, wakuola, ściana komórkowa) (26)
- 2Uczeń przedstawia podstawowe funkcje poszczególnych elementów komórki (14)
- 3Uczeń porównuje budowę komórki bakterii, roślin i zwierząt, wskazując cechy umożliwiające ich rozróżnienie (13)
- IIISystematyka – zasady klasyfikacji, sposoby identyfikacji i przegląd różnorodności organizmów
- 1Uczeń uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów i przedstawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej (system jako sposób katalogowania organizmów, jednostki taksonomiczne, podwójne nazewnictwo) (6)
- 2Uczeń posługuje się prostym kluczem do oznaczania organizmów (4)
- 3Uczeń wymienia cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów zbudowanych z komórek (41)
- 4Uczeń podaje znaczenie czynności życiowych organizmu (jednokomórkowego i wielokomórkowego): odżywiania, oddychania, wydalania, ruchu, reakcji na bodźce, rozmnażania, wzrostu i rozwoju (25)
- 5Uczeń przedstawia podstawowe czynności życiowe organizmu jednokomórkowego na przykładzie wybranego protista samożywnego (np. eugleny) i cudzożywnego (np. pantofelka) (26)
- 6Uczeń przedstawia miejsca występowania bakterii i protistów oraz ich znaczenie w przyrodzie i dla człowieka (18)
- 7Uczeń wymienia cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do grzybów oraz identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela grzybów na podstawie obecności tych cech; wskazuje miejsca występowania grzybów (w tym grzybów porostowych) (15)
- 8Uczeń obserwuje okazy i porównuje cechy morfologiczne glonów i roślin lądowych (mchów, widłaków, skrzypów, paproci, nagozalążkowych i okrytozalążkowych), wymienia cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do wymienionych wyżej grup oraz identyfikuje (148)
- 9Uczeń wymienia cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic, stawonogów (skorupiaków, owadów i pajęczaków), mięczaków, ryb, płazów, gadów, ptaków, ssaków oraz identyfikuje nieznany organizm jako przedstrzedstawiciela jednej z wymienionych grup na podstawie obecności tych cech (335)
- 10Uczeń porównuje cechy morfologiczne, środowisko i tryb życia grup zwierząt wymienionych w pkt 9, w szczególności porównuje grupy kręgowców pod kątem pokrycia ciała, narządów wymiany gazowej, ciepłoty ciała, rozmnażania i rozwoju (180)
- 11Uczeń przedstawia znaczenie poznanych grzybów, roślin i zwierząt w środowisku i dla człowieka (118)
- IVEkologia
- 1Uczeń przedstawia czynniki środowiska niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów w środowisku lądowym i wodnym (1)
- 2Uczeń wskazuje, na przykładzie dowolnie wybranego gatunku, zasoby, o które konkurują jego przedstawiciele między sobą i z innymi gatunkami, przedstawia skutki konkurencji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej (7)
- 3Uczeń przedstawia, na przykładzie poznanych wcześniej roślinożernych ssaków, adaptacje zwierząt do odżywiania się pokarmem roślinnym; podaje przykłady przystosowań roślin służących obronie przed zgryzaniem (3)
- 4Uczeń przedstawia, na przykładzie poznanych wcześniej mięsożernych ssaków, adaptacje drapieżników do chwytania zdobyczy; podaje przykłady obronnych adaptacji ich ofiar (6)
- 5Uczeń przedstawia, na przykładzie poznanych pasożytów, ich adaptacje do pasożytniczego trybu życia (7)
- 6Uczeń wyjaśnia, jak zjadający i zjadani regulują wzajemnie swoją liczebność (0)
- 7Uczeń wykazuje, na wybranym przykładzie, że symbioza (mutualizm) jest wzajemnie korzystna dla obu partnerów (5)
- 8Uczeń wskazuje żywe i nieożywione elementy ekosystemu; wykazuje, że są one powiązane różnorodnymi zależnościami (9)
- 9Uczeń opisuje zalewności pokarmowe (łańcuchy i sieci pokarmowe) w ekosystemie, rozróżnia producentów, konsumentów i destruentów oraz przedstawia ich rolę w obiegu materii i przepływie energii przez ekosystem (12)
- VBudowa i funkcjonowanie organizmu roślinnego na przykładzie rośliny okrytozalążkowej
- 1Uczeń wymienia czynności życiowe organizmu roślinnego (8)
- 2Uczeń identyfikuje (np. na schemacie, fotografii, rysunku lub na podstawie opisu) i opisuje organy rośliny okrytonasiennej (korzeń, pęd, łodyga, liść, kwiat, owoc) oraz przedstawia ich funkcje (127)
- 3Uczeń wskazuje cechy adaptacyjne w budowie tkanek roślinnych do pełnienia określonych funkcji (tkanka twórcza, okrywająca, miękiszowa, wzmacniająca, przewodząca) (25)
- 4Uczeń rozróżnia elementy budowy kwiatu (okwiat: działki kielicha i płatki korony oraz słupkowie, pręcikowie) i określa ich rolę w rozmnażaniu płciowym (75)
- 5Uczeń przedstawia budowę nasienia (łupina nasienna, bielmo, zarodek) oraz opisuje warunki niezbędne do procesu kiełkowania (temperatura, woda, tlen) (13)
- 6Uczeń podaje przykłady różnych sposobów rozsiewania się nasion i przedstawia rolę owocu w tym procesie (26)
- VIBudowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.
- 1Tkanki, narządy, układy narządów
- 1Uczeń opisuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka (tkanki, narządy, układy narządów) (2)
- 2Uczeń podaje funkcje tkanki nabłonkowej, mięśniowej, nerwowej, krwi, tłuszczowej, chrzęstnej i kostnej oraz przedstawia podstawowe cechy budowy warunkujące pełnienie tych funkcji (7)
- 3Uczeń opisuje budowę, funkcje i współdziałanie poszczególnych układów: ruchu, pokarmowego, oddechowego, krążenia, wydalniczego, nerwowego, dokrewnego i rozrodczego (2)
- 2Układ ruchu
- 1Uczeń wykazuje współdziałanie mięśni, ścięgien, kości i stawów w prawidłowym funkcjonowaniu układu ruchu (0)
- 2Uczeń wymienia i rozpoznaje (na schemacie, rysunku, modelu, według opisu itd.) elementy szkieletu osiowego, obręczy i kończyn (0)
- 3Uczeń przedstawia funkcje kości i wskazuje cechy budowy fizycznej i chemicznej umożliwiające ich pełnienie (0)
- 4Uczeń przedstawia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania układu ruchu i gęstości masy kostnej oraz określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała (1)
- 3Układ pokarmowy i odżywianie się
- 1Uczeń podaje funkcje poszczególnych części układu pokarmowego, rozpoznaje te części (na schemacie, modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia związek ich budowy z pełnioną funkcją (6)
- 2Uczeń przedstawia źródła i wyjaśnia znaczenie składników pokarmowych (białka, tłuszcze, węglowodany, sole mineralne, woda) dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu (1)
- 3Uczeń przedstawia rolę i skutki niedoboru niektórych witamin (A, C, B6, B12, kwasu foliowego, D), składników mineralnych (Mg, Fe, Ca) i aminokwasów egzogennych w organizmie (2)
- 4Uczeń przedstawia miejsce i produkty trawienia oraz miejsce wchłaniania głównych grup związków organicznych (2)
- 5Uczeń przedstawia rolę błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego oraz uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw (2)
- 6Uczeń wyjaśnia, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną i dostosowaną do potrzeb organizmu (wiek, stan zdrowia, tryb życia i aktywność fizyczna, pora roku itp.), oraz podaje korzyści z prawidłowego odżywiania się (3)
- 7Uczeń oblicza indeks masy ciała oraz przedstawia i analizuje konsekwencje zdrowotne niewłaściwego odżywiania (otyłość lub niedowaga oraz ich następstwa) (0)
- 4Układ oddechowy
- 1Uczeń podaje funkcje części układu oddechowego, rozpoznaje je (na schemacie, modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia związek ich budowy z pełnioną funkcją (3)
- 2Uczeń opisuje przebieg wymiany gazowej w tkankach i w płucach oraz przedstawia rolę krwi w transporcie gazów oddechowych (1)
- 3Uczeń przedstawia czynniki wpływające na prawidłowy stan i funkcjonowanie układu oddechowego (aktywność fizyczna poprawiająca wydolność oddechową, niepalenie papierosów czynnie i biernie) (4)
- 5Układ krążenia
- 1Uczeń opisuje budowę i funkcje narządów układu krwionośnego i układu limfatycznego (6)
- 2Uczeń przedstawia krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym (2)
- 3Uczeń przedstawia rolę głównych składników krwi (krwinki czerwone i białe, płytki krwi, osocze) oraz wymienia grupy układu krwi AB0 oraz Rh (4)
- 4Uczeń przedstawia znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania układu krążenia (13)
- 5Uczeń przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa (1)
- 6Układ odpornościowy
- 1Uczeń opisuje funkcje elementów układu odpornościowego (narządy: śledziona, grasica, węzły chłonne; komórki: makrofagi, limfocyty T, limfocyty B; cząsteczki: przeciwciała) (1)
- 2Uczeń rozróżnia odporność swoistą i nieswoistą, naturalną i sztuczną, bierną i czynną (0)
- 3Uczeń porównuje działanie surowicy i szczepionki; podaje przykłady szczepień obowiązkowych i nieobowiązkowych oraz ocenia ich znaczenie (1)
- 4Uczeń opisuje konflikt serologiczny Rh (0)
- 5Uczeń wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów, i podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać (0)
- 6Uczeń przedstawia znaczenie przeszczepów, w tym rodzinnych, oraz zgody na transplantację narządów po śmierci (0)
- 7Układ wydalniczy
- 8Układ nerwowy
- 1Uczeń opisuje budowę i funkcje ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego (15)
- 2Uczeń porównuje rolę współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego (10)
- 3Uczeń opisuje łuk odruchowy, wymienia rodzaje odruchów oraz przedstawia rolę odruchów warunkowych w uczeniu się (13)
- 4Uczeń wymienia czynniki wywołujące stres oraz podaje przykłady pozytywnego i negatywnego działania stresu (3)
- 5Uczeń przedstawia sposoby radzenia sobie ze stresem (1)
- 9Narządy zmysłów
- 1Uczeń przedstawia budowę oka i ucha oraz wyjaśnia sposób ich działania (9)
- 2Uczeń przedstawia rolę zmysłu równowagi, zmysłu smaku i zmysłu węchu i wskazuje lokalizację odpowiednich narządów i receptorów (3)
- 3Uczeń przedstawia przyczyny powstawania oraz sposób korygowania wad wzroku (krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm) (0)
- 4Uczeń przedstawia wpływ hałasu na zdrowie człowieka (3)
- 5Uczeń przedstawia podstawowe zasady higieny narządów wzroku i słuchu (5)
- 10Układ dokrewny
- 1Uczeń wymienia gruczoły dokrewne, wskazuje ich lokalizację i przedstawia podstawową rolę w regulacji procesów życiowych (2)
- 2Uczeń przedstawia biologiczną rolę: hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów (1)
- 3Uczeń przedstawia antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu (2)
- 4Uczeń wyjaśnia, dlaczego nie należy bez konsultacji z lekarzem przyjmować środków lub leków hormonalnych (np. tabletek antykoncepcyjnych, sterydów) (0)
- 11Skóra
- 1Uczeń podaje funkcje skóry, rozpoznaje elementy jej budowy (na schemacie, modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia jej cechy adaptacyjne do pełnienia funkcji ochronnej, zmysłowej (receptory bólu, dotyku, ciepła, zimna) i termoregulacyjnej (9)
- 2Uczeń opisuje stan zdrowej skóry oraz rozpoznaje niepokojące zmiany na skórze, które wymagają konsultacji lekarskiej (3)
- 12Rozmnażanie i rozwój
- 1Uczeń przedstawia budowę i funkcje narządów płciowych (męskich i żeńskich) oraz rolę gamet w procesie zapłodnienia (17)
- 2Uczeń opisuje etapy cyklu miesiączkowego kobiety (4)
- 3Uczeń przedstawia przebieg ciąży i wyjaśnia wpływ różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu (1)
- 4Uczeń przedstawia cechy i przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka (3)
- 5Uczeń przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową (2)
- VIIStan zdrowia i choroby
- 1Uczeń przedstawia znaczenie pojęć „zdrowie” i „choroba” (zdrowie jako stan równowagi środowiska wewnętrznego organizmu, zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne; choroba jako zaburzenie tego stanu) (2)
- 2Uczeń przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych (tytoń, alkohol), narkotyków i środków dopingujących oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków (zwłaszcza oddziałujących na psychikę) (12)
- 3Uczeń wymienia najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób; w szczególności przedstawia drogi zakażenia się wirusami HIV, HBV i HCV oraz HPV, zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez te wirusy oraz przewiduje indywidualne i społeczne skutki zakażenia; (104)
- 4Uczeń przedstawia czynniki sprzyjające rozwojowi choroby nowotworowej (np. niewłaściwa dieta, tryb życia, substancje psychoaktywne, promieniowanie UV) oraz podaje przykłady takich chorób (8)
- 5Uczeń przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób nowotworowych (0)
- 6Uczeń uzasadnia konieczność okresowego wykonywania podstawowych badań kontrolnych (np. badania stomatologiczne, podstawowe badania krwi i moczu, pomiar pulsu i ciśnienia krwi) (4)
- 7Uczeń analizuje informacje dołączane do leków oraz wyjaśnia, dlaczego nie należy bez wyraźnej potrzeby przyjmować leków ogólnodostępnych oraz dlaczego antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniem lekarza (dawka, godziny przyjmowania leku i długość kuracji) (2)
- 8Uczeń przedstawia podstawowe zasady higieny (45)
- 9Uczeń analizuje związek pomiędzy prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu, w szczególności wpływ na procesy uczenia się i zapamiętywania oraz odporność organizmu (0)
- VIIIGenetyka
- 1Uczeń przedstawia znaczenie biologiczne mitozy i mejozy, rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne, opisuje budowę chromosomu (chromatydy, centromer), rozróżnia autosomy i chromosomy płci (34)
- 2Uczeń przedstawia strukturę podwójnej helisy DNA i wykazuje jej rolę w przechowywaniu informacji genetycznej i powielaniu (replikacji) DNA (18)
- 3Uczeń przedstawia sposób zapisywania i odczytywania informacji genetycznej (kolejność nukleotydów w DNA, kod genetyczny); wyjaśnia różnicę pomiędzy informacją genetyczną a kodem genetycznym (15)
- 4Uczeń przedstawia zależność pomiędzy genem a cechą (16)
- 5Uczeń przedstawia dziedziczenie cech jednogenowych, posługując się podstawowymi pojęciami genetyki (fenotyp, genotyp, gen, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, recesywność) (29)
- 6Uczeń wyjaśnia dziedziczenie grup krwi człowieka (układ AB0, czynnik Rh) (1)
- 7Uczeń przedstawia dziedziczenie płci u człowieka i podaje przykłady cech człowieka sprzężonych z płcią (hemofilia, daltonizm) (5)
- 8Uczeń podaje ogólną definicję mutacji oraz wymienia przyczyny ich wystąpienia (mutacje spontaniczne i wywołane przez czynniki mutagenne); podaje przykłady czynników mutagennych (2)
- 9Uczeń rozróżnia mutacje genowe (punktowe) i chromosomowe oraz podaje przykłady chorób człowieka warunkowanych takimi mutacjami (mukowiscydoza, zespół Downa) (2)
- IXEwolucja życia
- 1Uczeń wyjaśnia pojęcie ewolucji organizmów i przedstawia źródła wiedzy o jej przebiegu (12)
- 2Uczeń wyjaśnia na odpowiednich przykładach, na czym polega dobór naturalny i sztuczny, oraz podaje różnice między nimi (0)
- 3Uczeń przedstawia podobieństwa i różnice między człowiekiem a innymi naczelnymi jako wynik procesów ewolucyjnych (3)
- XGlobalne i lokalne problemy środowiska
- 1Uczeń przedstawia przyczyny i analizuje skutki globalnego ocieplenia klimatu (10)
- 2Uczeń uzasadnia konieczność segregowania odpadów w gospodarstwie domowym oraz konieczność specjalnego postępowania ze zużytymi bateriami, świetlówkami, przeterminowanymi lekami (7)
- 3Uczeń proponuje działania ograniczające zużycie wody i energii elektrycznej oraz wytwarzanie odpadów w gospodarstwach domowych (9)
- XIZalecane doświadczenia i obserwacje
- 1Uczeń planuje i przeprowadza doświadczenie
- 2Uczeń dokonuje obserwacji
- aMikroskopowe preparaty trwałe (np. tkanki zwierzęce, organizmy jednokomórkowe) i świeże (np. skórka liścia spichrzowego cebuli, miąższ pomidora, liść moczarki kanadyjskiej, glony, pierwotniaki) (9)
- bZmiany tętna i ciśnienia krwi podczas spoczynku i wysiłku fizycznego (0)
- cObecność plamki ślepej na siatkówce oka (0)
- dPrzedstawiciele pospolitych gatunków roślin i zwierząt (34)
- eLiczebność, rozmieszczenie i zagęszczenie wybranego gatunku rośliny zielnej (0)
- INNEInne (175)
Zwężenie źrenicy
Ilustracja przedstawia zwężenie źrenicy w oku.
Gimnazjum
Biologia
Koordynacja reakcji
Animacja obrazuje koordynację reakcji.
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia
Łuk odruchowy – podnoszenie słuchawki dzwoniącego telefonu
Animacja przedstawia na przykładzie odbierania telefonu zespół elementów nerwowych tworzących tzw. ł...
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia
Odruch cofania ręki
Animacja przedstawia odruch cofania. ręki po ukłuciu się.
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia
Odruch bezwarunkowy
Film przedstawia odruch bezwarunkowy jako reakcję organizmu na zewnętrzne bodźce środowiska.
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia
Łuk odruchowy
Ilustracja obrazuje łuk odruchowy.
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia
Odruchy – budowa i funkcja łuku odruchowego.
Scenariusz zajęć służy poznaniu przez uczniów sposobów połączeń komórek nerwowych, rodzajów odruchów...
Gimnazjum
Biologia
Łuki odruchowe monosynaptyczne
Ekran przedstawiający budowę i funkcje łuku odruchowego monosynaptycznego.
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia
Łuki odruchowe wielosynaptyczne
Ekran prezentujący budowę i funkcje łuku odruchowego wielosynaptycznego.
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia
Mimowolne działanie układu nerwowego
Lekcja poświęcona budowie i funkcjom łuków odruchowych.
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia
Odruchy i uczenie się – pies Pawłowa
Ekran przedstawiający na podstawia doświadczenia Pawłowa odruchy: warunkowe i bezwarunkowe.
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia
Mimowolne działanie układu nerwowego
Lekcja nauczycielska poświęcona budowie i funkcjom łuków odruchowych.
Gimnazjum
Biologia
Szkoły ponadgimnazjalne
Biologia
