Uczeń odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie (244)

Uczeń wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu (122)

Uczeń porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie (66)

Uczeń odróżnia informacje o faktach od opinii (47)

Uczeń rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem (21)

Uczeń rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym (32)

Uczeń rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację) (22)

Uczeń dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji (19)

Uczeń rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski (15)

Uczeń rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaż) (21)

Uczeń czerpie dodatkowe informacje z przypisu (4)

Uczeń samodzielnie dociera do informacji – w książkach, prasie, mediach elektronicznych oraz w wypowiedziach ustnych (155)

Uczeń stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukuje w bibliotece źródła potrzebnych mu informacji (47)

Uczeń korzysta ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, wyrazów obcych, synonimów i antonimów oraz szkolnego słownika terminów literackich – w formie książkowej i elektronicznej (121)

Uczeń rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy (23)

Uczeń rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenia w tekście (26)

Uczeń dostrzega zróżnicowanie słownictwa – rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy; dostrzega negatywne konsekwencje używania wulgaryzmów); rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone (obce) – rozumie ich funkcję w tekście (40)

Uczeń rozpoznaje cechy kultury i języka swojego regionu (6)

Uczeń rozpoznaje w zdaniach i w równoważnikach zdań różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę – rozumie ich funkcje (33)

Uczeń rozróżnia rodzaje zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie, imiesłowowe równoważniki zdań, zdania bezpodmiotowe oraz rozumie ich funkcje w wypowiedzi (27)

Uczeń odróżnia temat fleksyjny od końcówki (14)

Uczeń odróżnia czasowniki dokonane i niedokonane; rozpoznaje tryby i strony (czynną i bierną) czasownika oraz imiesłowy – wyjaśnia ich funkcje w tekście (28)

Uczeń rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych i wskazuje funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym (27)

Uczeń opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło (97)

Uczeń rozpoznaje problematykę utworu (112)

Uczeń przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście (107)

Uczeń charakteryzuje postać mówiącą w utworze (91)

Uczeń rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze (50)

Uczeń wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych, różnego typu zdań i równoważników), fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych) (86)

Uczeń omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego) (85)

Uczeń przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika, liryka, dramat) (131)

Uczeń rozpoznaje czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik, dziennik, komedię, dramat (gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść historyczną (86)

Uczeń rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy (38)

Uczeń wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog (18)

Uczeń znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków (59)

Uczeń uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne (173)

Uczeń przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją (162)

Uczeń uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny (131)

Uczeń interpretuje głosowo wybrane utwory literackie (recytowane w całości lub we fragmentach) (23)

Uczeń ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm-nacjonalizm, tolerancja-nietolerancja, piękno-brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w życiu oraz w literaturze i innych sztukach (174)

Uczeń omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne (231)

Uczeń dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość (216)

Uczeń tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawka, podanie, życiorys i CV, list motywacyjny, dedykacja; dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada (203)

Uczeń stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat (75)

Uczeń tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi (9)

Uczeń dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki według rozmiaru i kształtu, stosuje właściwe odstępy, wyznacza marginesy i justuje tekst, dokonuje jego korekty, jednocześnie kontrolując autokorektę), poprawia ewentualne błędy językowe, ortograficzne oraz interpunkcyjne (42)

Uczeń uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi (174)

Uczeń przestrzega zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych, m.in. zna konsekwencje stosowania form charakterystycznych dla elektronicznych środków przekazywania informacji, takich jak: SMS, e-mail, czat, blog (ma świadomość niebezpieczeństwa oszustwa i manipulacji powodowanych anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego obrażania obcych, ośmieszania i zawstydzania innych wskutek rozpowszechniania obrazów przedstawiających ich w sytuacjach kłopotliwych, zna skutki kłamstwa, manipulacji, ironii) (12)

Uczeń stosuje zasady etykiety językowej – wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji, łączącej go z osobą, do której mówi (dorosły, rówieśnik, obcy, bliski), zna formuły grzecznościowe, zna konwencje językowe zależne od środowiska (np. sposób zwracania się do nauczyciela, lekarza, profesora wyższej uczelni), ma świadomość konsekwencji używania formuł niestosownych i obraźliwych (28)

Uczeń świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu (133)

Uczeń rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich (39)

Uczeń sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny; zna granice stosowania slangu młodzieżowego (30)

Uczeń tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się; świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści (36)

Uczeń stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie (53)

Uczeń stosuje różne rodzaje zdań we własnych tekstach; dostosowuje szyk wyrazów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom (20)

Uczeń wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych; stosuje średnik (12)

Uczeń przekształca części zdania pojedynczego w zdania podrzędne i odwrotnie, przekształca konstrukcje strony czynnej w konstrukcje strony biernej i odwrotnie, zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie – ze świadomością ich funkcji i odpowiednio do celu całej wypowiedzi; zamienia mowę niezależną na zależną (27)

Uczeń wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu znaczenia składników wypowiedzi (6)

Uczeń wykorzystuje wykrzyknik jako część mowy w celu wyrażenia emocji; stosuje wołacz w celu osiągnięcia efektów retorycznych (8)

Uczeń stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników, czasowników (w tym imiesłowów), przymiotników, liczebników i zaimków; stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (zgody i rządu) (62)

Uczeń operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska) (104)

Jan Kochanowski – wybrane fraszki, Treny (V, VII, VIII) (pozycja obowiązkowa) (18)

William Szekspir Romeo i Julia (12)

Molier Świętoszek lub Skąpiec (3)

Ignacy Krasicki – wybrane bajki (pozycja obowiązkowa) (8)

Aleksander Fredro – Zemsta (pozycja obowiązkowa) (14)

Adam Mickiewicz – wybrana ballada, Dziady cz. II (pozycja obowiązkowa), Reduta Ordona (14)

Bolesław Prus lub Eliza Orzeszkowa – wybrana nowela (5)

Henryk Sienkiewicz – wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacy lub Potop) (pozycja obowiązkowa) (15)

Aleksander Kamiński Kamienie na szaniec lub Arkady Fiedler Dywizjon 303 (5)

Konstanty Ildefons Gałczyński – wybrane utwory (7)

Stanisław Lem – wybrane opowiadanie (1)

Sławomir Mrożek – wybrane opowiadanie (3)

Antoine de Saint Exupéry – Mały Książę (19)

Wybrana powieść przygodowa (1)

Wybrana młodzieżowa powieść obyczajowa (np. Małgorzaty Musierowicz, Doroty Terakowskiej lub innych współczesnych autorów podejmujących problematykę dojrzewania) (2)

Wybrany utwór fantasy (np. Ursuli Le Guin, Johna Ronalda Reuela Tolkiena, Andrzeja Sapkowskiego) (7)

Wybrane opowiadanie z literatury światowej XX w. (inne niż wskazane wyżej) (3)

Wybrana powieść współczesna z literatury polskiej i światowej (inna niż wskazana wyżej) (1)

Inne pozycje książkowe wskazane przez nauczyciela lub zaproponowane przez uczniów (przynajmniej jedna rocznie) (16)

Homer Iliada i Odyseja lub Jan Parandowski Przygody Odyseusza (24)

Pieśń o Rolandzie (9)

Juliusz Słowacki Balladyna (8)

Miron Białoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego (2)

Ryszard Kapuściński – wybrany utwór (1)

Biblia (opis stworzenia świata i człowieka z Księgi Rodzaju, przypowieść ewangeliczna, hymn św. Pawła o miłości) (57)

Wybrane mity greckie (91)

Wybór publicystyki z prasy i innych środków społecznego przekazu (11)

Wybrane programy telewizyjne (3)