Uczeń wyjaśnia, jak nabywa się obywatelstwo polskie i unijne (1)

Uczeń uzyskuje informację publiczną na zadany temat w odpowiednim urzędzie (1)

Uczeń sporządza urzędowy wniosek, skargę i odwołanie (1)

Uczeń wyjaśnia, co to jest prawo i czym różnią się normy prawne od norm religijnych, moralnych i obyczajowych (2)

Uczeń wymienia źródła prawa; znajduje wskazany akt prawny i interpretuje proste przepisy prawne (3)

Uczeń wyjaśnia różnice między prawem cywilnym, karnym i administracyjnym; wskazuje, w jakim kodeksie można znaleźć przepisy dotyczące konkretnej sprawy (2)

Uczeń uzasadnia potrzebę niezależności i niezawisłości sędziów (1)

Uczeń przedstawia uczestników i przebieg procesu sądowego: cywilnego i karnego; uzasadnia znaczenie mediacji (2)

Uczeń pisze pozew w wybranej sprawie cywilnej i zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (według wzoru) (1)

Uczeń wymienia prawa i obowiązki ucznia; wyszukuje gwarantujące je przepisy prawa oświatowego (np. w ustawie, statucie szkoły) oraz przepisy zawarte w innych aktach prawnych (np. w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej) (1)

Uczeń rozpoznaje przypadki naruszania praw ucznia i w razie potrzeby podejmuje odpowiednie kroki w celu ich ochrony (1)

Uczeń omawia na wybranych przykładach zasady przyjmowania do szkół wyższych (1)

Uczeń przedstawia warunki podejmowania przez młodych Polaków nauki w Unii Europejskiej oraz wyszukuje informacje na ten temat odnoszące się do wybranego państwa (2)

Uczeń wyjaśnia, co wynika z wejścia Polski do strefy Schengen; zna zasady bezpiecznego podróżowania po Europie i świecie (unikanie ryzyka, postępowanie w razie kradzieży lub wypadku, możliwości uzyskania pomocy, w tym opieki zdrowotnej) (2)

Uczeń wyjaśnia, jakie możliwości zarabiania mają młodzi ludzie, jakie umowy mogą zawierać i jakie są zasady opodatkowania ich dochodów (1)

Uczeń omawia ogólne zasady podejmowania pracy i zakładania własnych przedsiębiorstw w Unii Europejskiej (na podstawie informacji z Internetu); sporządza Europass-CV (2)

Uczeń przedstawia krótko historię praw człowieka i ich generacje; wymienia najważniejsze dokumenty z tym związane (3)

Uczeń wymienia podstawowe prawa i wolności człowieka; wyjaśnia, co oznacza, że są one powszechne, przyrodzone i niezbywalne (6)

Uczeń podaje najważniejsze postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Konwencji o Prawach Dziecka (5)

Uczeń znajduje w środkach masowego przekazu (w tym w Internecie) informacje o przypadkach łamania praw człowieka na świecie (2)

Uczeń bierze udział w debacie klasowej, szkolnej lub internetowej na temat wolności słowa lub innych praw i wolności (1)

Uczeń wyjaśnia, na czym polegają: prawo do prywatności, w tym do ochrony danych osobowych i prawa obywatela w kontaktach z mediami (1)

Uczeń przedstawia główne środki ochrony praw i wolności w Polsce (1)

Uczeń opisuje sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka; pisze prostą skargę do jednego z nich (według wzoru) (1)

Uczeń uzasadnia znaczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (1)

Uczeń przedstawia na przykładach działania podejmowane przez ludzi i organizacje pozarządowe broniące praw człowieka; w miarę swoich możliwości włącza się w wybrane działania (np. podpisuje apel, prowadzi zbiórkę darów) (1)

Uczeń rozpoznaje przejawy rasizmu, szowinizmu, antysemityzmu i ksenofobii; uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się im oraz przedstawia możliwości zaangażowania się w wybrane działania na rzecz równości i tolerancji (4)

Uczeń znajduje informacje o naruszaniu praw człowieka w wybranej dziedzinie (np. prawa kobiet, prawa dziecka, wolność wyznania, prawo do edukacji, prawa humanitarne) i projektuje działania, które mogą temu zaradzić (4)

Uczeń charakteryzuje wybrane zbiorowości, społeczności, wspólnoty, społeczeństwa, ze względu na obowiązujące w nich reguły i więzi (7)

Uczeń podaje przykłady norm i instytucji społecznych; charakteryzuje ich funkcje w życiu społecznym (5)

Uczeń wyjaśnia, co to jest anomia, omawia jej przyczyny i skutki (1)

Uczeń omawia na przykładach źródła i mechanizmy konfliktów społecznych oraz sposoby ich rozwiązywania (15)

Uczeń porównuje modele socjalizacji charakterystyczne dla własnej grupy wiekowej i pokolenia rodziców (1)

Uczeń opisuje przejawy kontroli społecznej w życiu codziennym (6)

Uczeń wyjaśnia na przykładach, w jaki sposób dochodzi do stygmatyzacji społecznej i jakie mogą być jej skutki (2)

Uczeń przedstawia cechy i funkcjonowanie małej grupy społecznej (liczebność, więź, trwałość, role grupowe, wspólne wartości i cele, poczucie odrębności, współdziałanie) (5)

Uczeń omawia na przykładach różne rodzaje grup i wyjaśnia funkcjonowanie wskazanej grupy (3)

Uczeń wyjaśnia znaczenie grup odniesienia pozytywnego i negatywnego w procesie socjalizacji (4)

Uczeń opisuje swoiste cechy współczesnej rodziny jako grupy społecznej; porównuje i ilustruje przykładami różne modele rodziny (3)

Uczeń opisuje strukturę klasowo-warstwową polskiego społeczeństwa i swojej społeczności lokalnej (1)

Uczeń porównuje skalę nierówności społecznych w Polsce i wybranym państwie, wyjaśniając związek między nierównościami społecznymi a nierównością szans życiowych (4)

Uczeń podaje przykłady i wyjaśnia uwarunkowania pionowej i poziomej ruchliwości społecznej (2)

Uczeń opisuje mechanizm i skutki społecznego wykluczenia oraz sposoby przeciwdziałania temu zjawisku (5)

Uczeń charakteryzuje wybrane problemy życia społecznego w Polsce (w tym sytuację młodych ludzi); rozważa możliwości ich rozwiązania (4)

Uczeń charakteryzuje historyczne formy organizacji społeczeństwa (pierwotne, tradycyjne, przemysłowe, postindustrialne) (5)

Uczeń omawia cechy współczesnego społeczeństwa zachodniego (otwarte, postindustrialne, konsumpcyjne, masowe, informacyjne) (3)

Uczeń analizuje sposoby adaptacji do zmiany społecznej na podstawie własnych obserwacji i tekstów kultury (3)

Uczeń przedstawia i ocenia dwie drogi zmiany społecznej: rewolucję i reformę (12)

Uczeń charakteryzuje wybrany ruch społeczny, np.: Solidarność, ruch niepodległościowy non-violence Mahatmy Gandhiego, ruch praw obywatelskich Martina L. Kinga, ruch na rzecz ochrony środowiska naturalnego, ruch emancypacji kobiet (18)

Uczeń przedstawia dwie koncepcje narodu: etniczno-kulturową i polityczną (1)

Uczeń omawia czynniki sprzyjające asymilacji oraz służące zachowaniu tożsamości narodowej (2)

Uczeń charakteryzuje mniejszości narodowe, etniczne i grupy imigrantów żyjące w Polsce (liczebność, historia, kultura, religia itp.); wymienia prawa, które im przysługują (26)

Uczeń rozpoznaje przejawy ksenofobii, antysemityzmu, rasizmu i szowinizmu i uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się tym zjawiskom (9)

Uczeń porównuje różne modele polityki wybranych państw wobec mniejszości narodowych i imigrantów (2)

Uczeń wyjaśnia, dlaczego w Europie integracja imigrantów z państw pozaeuropejskich rodzi trudności; ocenia sytuację imigrantów w Polsce (1)

Uczeń omawia na przykładach przyczyny i sposoby rozwiązywania długotrwałych konfliktów między narodami (1)

Uczeń omawia przyczyny i skutki konfliktów społecznych w państwach Afryki, Azji, Ameryki Południowej i Środkowej (1)

Uczeń rozróżnia normatywne i opisowe pojęcie kultury (4)

Uczeń wskazuje specyficzne cechy kultury wysokiej, masowej, narodowej i ludowej (3)

Uczeń rozpoznaje najważniejsze cechy kultury wskazanej społeczności (2)

Uczeń ocenia wpływ kontrkultury na życie społeczne (2)

Uczeń wyjaśnia, na czym polega i skąd się bierze pluralizm kulturowy współczesnego społeczeństwa; analizuje konsekwencje tego zjawiska (2)

Uczeń rozróżnia tolerancję od akceptacji; ocenia ich znaczenie dla życia społecznego (2)

Uczeń charakteryzuje subkultury młodzieżowe w Polsce i Europie (1)

Uczeń rozpatruje racje stron innych aktualnych sporów światopoglądowych i formułuje swoje stanowisko w danej sprawie (1)

Uczeń przedstawia rolę szkoły i edukacji nieformalnej we współczesnym społeczeństwie informacyjnym (4)

Uczeń wyjaśnia zależność między systemem edukacyjnym a rynkiem pracy; wskazuje przykłady ich niedopasowania (1)

Uczeń wyjaśnia, w jaki sposób można podnosić lub zmieniać swoje kwalifikacje zawodowe i dlaczego uczenie się przez całe życie jest jednym z warunków sukcesu w karierze zawodowej (3)

Uczeń przedstawia procedury nabywania i zrzekania się polskiego obywatelstwa (2)

Uczeń wyjaśnia, czym obywatelstwo różni się od narodowości (2)

Uczeń wymienia konstytucyjne obowiązki obywateli Rzeczypospolitej Polskiej; uzasadnia znaczenie postaw i cnót obywatelskich (troska o dobro wspólne, odpowiedzialność, aktywność, solidarność, odwaga cywilna, roztropność, tolerancja) (13)

Uczeń wyjaśnia, na czym polega nieposłuszeństwo obywatelskie i jakie niesie ze sobą dylematy; podaje jego historyczne i współczesne przykłady (3)

Uczeń przedstawia filozoficzny rodowód koncepcji społeczeństwa obywatelskiego (John Locke, Georg Hegel, Alexis de Tocqueville) (3)

Uczeń wymienia podmioty społeczeństwa obywatelskiego (7)

Uczeń wyjaśnia, jak powstaje i jakie znaczenie dla społeczeństwa obywatelskiego ma kapitał społeczny (zaufanie, sieci współpracy i system efektywnych norm) (14)

Uczeń opisuje formy aktywności obywateli w ramach społeczności lokalnej, regionu, państwa oraz na poziomie globalnym; w miarę możliwości uczestniczy w wybranym działaniu (6)

Uczeń uzasadnia znaczenie swobody zrzeszania się dla jakości życia publicznego (15)

Uczeń opracowuje według wzoru projekt statutu stowarzyszenia (nazwa, siedziba, członkowie, władze, majątek, zasady zmiany statutu i rozwiązywania stowarzyszenia) (1)

Uczeń charakteryzuje lokalne organizacje pozarządowe (1)

Uczeń wyjaśnia, jak kształtuje się opinia publiczna i jakie są sposoby jej wyrażania (15)

Uczeń wskazuje przykłady wpływu opinii publicznej na decyzje polityczne (13)

Uczeń odczytuje i interpretuje tabele i wykresy prezentujące wyniki badania opinii publicznej (1)

Uczeń przeprowadza w najbliższym otoczeniu minisondaż opinii publicznej na wskazany temat, interpretuje jego wyniki (1)

Uczeń analizuje wybraną kampanię społeczną z punktu widzenia jej celów, sposobów realizacji i skuteczności (2)

Uczeń opisuje funkcje mediów w państwie demokratycznym i niedemokratycznym (na wybranych przykładach) (11)

Uczeń uzasadnia znaczenie niezależności i pluralizmu mediów; ocenia skutki ich ograniczania (11)

Uczeń wyjaśnia, jakimi zasadami etycznymi powinny się kierować media i ocenia przykłady kontrowersyjnych działań dziennikarzy i mediów (2)

Uczeń wyjaśnia, na czym polega zasada wolności słowa, i wskazuje na przypadki jej nadużycia (3)

Uczeń charakteryzuje prasę wielkonakładową i ocenia jej rolę w debacie publicznej (2)

Uczeń krytycznie analizuje przekazy medialne, oceniając ich wiarygodność i bezstronność oraz odróżniając informacje od komentarzy (2)

Uczeń ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelności i wiarygodności informacyjnej; świadomie i krytycznie odbiera zawarte w nich treści (10)

Uczeń opisuje wartości będące fundamentem współczesnej demokracji; podaje różne sposoby rozumienia wolności, równości i sprawiedliwości (30)

Uczeń rozważa, w jakim stopniu demokracja sprzyja pokojowemu rozwiązywaniu konfliktów (18)

Uczeń charakteryzuje główne fazy kształtowania się systemu demokratycznego (11)

Uczeń opisuje polskie tradycje demokratyczne (parlamentaryzm I Rzeczypospolitej, Konstytucja 3 maja, II Rzeczpospolita) (2)

Uczeń wyjaśnia, jak są przeprowadzane i jaką rolę odgrywają wybory we współczesnej demokracji (16)

Uczeń wyjaśnia, czym jest referendum; rozważa, jak we współczesnym państwie można realizować inne formy demokracji bezpośredniej (4)

Uczeń rozpoznaje przejawy łamania zasad i procedur demokratycznych w życiu publicznym – w państwie, społeczności lokalnej i życiu szkoły (16)

Uczeń przedstawia różne rozumienia pojęcia „polityka” (4)

Uczeń charakteryzuje kulturę polityczną współczesnej Polski (normy, formy komunikacji, poziom partycypacji, natężenie konfliktów) (12)

Uczeń opisuje przebieg debaty publicznej na wybrany temat, korzystając z różnych źródeł informacji; ocenia jakość argumentacji jej stron, formułuje własne stanowisko (4)

Uczeń charakteryzuje ideologie totalitarne (komunizm, nazizm), odwołując się do przykładów historycznych (4)

Uczeń charakteryzuje najważniejsze współczesne doktryny polityczne (chrześcijańska demokracja, konserwatyzm, liberalizm, nacjonalizm, socjaldemokracja, socjalizm) (3)

Uczeń przeprowadza krytyczną analizę programów i innych materiałów wyborczych partii politycznych, ze względu na zawartość merytoryczną i formę przekazu (4)

Uczeń charakteryzuje system monopartyjny, dwupartyjny i wielopartyjny (13)

Uczeń porównuje funkcje partii politycznych w państwach demokratycznych i niedemokratycznych (11)

Uczeń przedstawia system partyjny wybranego przez siebie państwa (do wyboru spośród Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji i Stanów Zjednoczonych) na podstawie samodzielnie zebranych wiadomości (1)

Uczeń opisuje podstawowe zasady ordynacji większościowej i proporcjonalnej w powiązaniu z systemem dwupartyjnym i wielopartyjnym (1)

Uczeń wyjaśnia na przykładach relacje między narodem a państwem (15)

Uczeń charakteryzuje zjawisko legitymizacji władzy, odnosząc teorię Maxa Webera do historycznych i współczesnych przykładów (13)

Uczeń opisuje najważniejsze teorie genezy państwa (Arystotelesa, teistyczna, umowy społecznej, podboju, marksistowska) (2)

Uczeń odróżnia suwerenność zewnętrzną od suwerenności wewnętrznej (12)

Uczeń podaje cechy charakterystyczne różnych modeli ustrojowych państw demokratycznych; wyjaśnia, jaki model funkcjonuje w Polsce (5)

Uczeń charakteryzuje krótko ustroje polityczne Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji, Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii, Włoch i Rosji, na podstawie samodzielnie zebranych informacji (8)

Uczeń przedstawia zasady odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej; wskazuje, kto im podlega (2)

Uczeń opisuje współczesne modele stosunków między władzą świecką a władzą duchowną (uprzywilejowanie głównego wyznania, państwo ateistyczne, państwo neutralne światopoglądowo) (1)

Uczeń ocenia zasadność immunitetu parlamentarnego; odróżnia jego formy (immunitet formalny, materialny) (1)

Uczeń rozpoznaje przejawy populizmu i wyjaśnia, dlaczego stanowi on zagrożenie dla demokracji (3)

Uczeń omawia na przykładach patologie życia publicznego (np. korupcja, nepotyzm, klientelizm) i wyjaśnia, dlaczego wpływają one destrukcyjnie na życie publiczne (4)

Uczeń wyjaśnia, dlaczego tak wielu obywateli nie uczestniczy w życiu politycznym, i przedstawia sposoby zwiększania poziomu partycypacji (3)

Uczeń przedstawia sposoby, jakimi partie polityczne walczą o elektorat, i ocenia te działania według standardów demokracji (2)

Uczeń wyjaśnia, jaką rolę w państwie demokratycznym pełnią ruchy obywatelskiego sprzeciwu i emancypacji (1)

Uczeń przedstawia konstytucyjne zasady ustroju państwa (11)

Uczeń wyjaśnia konstytucyjne pojęcie suwerenności (3)

Uczeń wyjaśnia relację między prawem międzynarodowym (w tym unijnym) a prawem krajowym (1)

Uczeń przedstawia procedurę zmiany Konstytucji (2)

Uczeń wymienia kompetencje Sejmu i Senatu w państwie i przedstawia znaczenie obu izb oraz Zgromadzenia Narodowego w systemie władz Rzeczypospolitej Polskiej (5)

Uczeń określa sytuacje, w jakich może dojść do skrócenia kadencji Sejmu (3)

Uczeń podaje przykłady stosowania w procedurze legislacyjnej polskiego parlamentu większości zwykłej, bezwzględnej i kwalifikowanej (3)

Uczeń wyjaśnia szczególny charakter procedury uchwalania ustawy budżetowej (2)

Uczeń omawia kompetencje Najwyższej Izby Kontroli i ocenia jej znaczenie dla funkcjonowania instytucji publicznych (3)

Uczeń przedstawia uprawnienia i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich (3)

Uczeń opisuje procedurę lustracyjną i wskazuje kategorie osób, które jej podlegają (1)

Uczeń omawia formy demokracji przedstawicielskiej i bezpośredniej w samorządach terytorialnych; opisuje instytucję referendum lokalnego (2)

Uczeń przedstawia zadania i kompetencje samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego (2)

Uczeń wyjaśnia, jakie są źródła dochodów samorządów (dochody własne, dotacje, subwencje) i jak jest uchwalany budżet gminy (1)

Uczeń opisuje uprawnienia nadzorcze premiera i wojewody wobec samorządów terytorialnych (2)

Uczeń wyjaśnia zasady hierarchiczności, spójności i zupełności w systemie prawnym (6)

Uczeń rozpoznaje rodzaje prawa (międzynarodowe, krajowe, miejscowe; prywatne, publiczne; materialne, formalne; cywilne, karne, administracyjne) (4)

Uczeń rozróżnia źródła, z których wywodzą się normy w różnych systemach prawnych (prawo: zwyczajowe, precedensowe, religijne, pozytywne) (5)

Uczeń przedstawia strukturę sądownictwa w Polsce i wyjaśnia, jaką rolę odgrywają w niej Sąd Najwyższy i Krajowa Rada Sądownictwa (1)

Uczeń rozpoznaje sprawy regulowane przez prawo cywilne: rzeczowe, zobowiązań, rodzinne, spadkowe i handlowe (3)

Uczeń stosuje w analizie przypadku podstawowe pojęcia i zasady prawa cywilnego (osoba fizyczna, osoba prawna, zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych, odpowiedzialność cywilna) (2)

Uczeń opisuje podstawowe zasady postępowania cywilnego (rozpoznawczego: procesowego oraz nieprocesowego i egzekucyjnego) oraz sposoby zaskarżania orzeczeń (3)

Uczeń analizuje małżeństwo jako instytucję prawną (warunki zawarcia, prawa i obowiązki małżonków, wspólnota majątkowa, rozwód, separacja, małżeństwo a konkubinat) (2)

Uczeń wyjaśnia, na czym polega władza rodzicielska oraz jakie prawa i obowiązki mają dzieci (2)

Uczeń stosuje w analizie przypadku podstawowe pojęcia i zasady prawa karnego (odpowiedzialność karna, przestępstwo a wykroczenie, zbrodnia i występek, zasada domniemania niewinności) (3)

Uczeń opisuje przebieg postępowania karnego oraz uczestniczące w nim organy i strony; podaje przykłady przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego i prywatnego, wyjaśnia rolę oskarżyciela posiłkowego (1)

Uczeń przedstawia kary i środki karne obowiązujące w polskim prawie oraz prawa przysługujące ofierze, oskarżonemu i świadkowi (3)

Uczeń odróżnia akty administracyjne od innego rodzaju dokumentów; rozpoznaje, kiedy akt administracyjny jest ważny (2)

Uczeń odnajduje w odpowiednim akcie prawnym przepis dotyczący wybranego kazusu prawnego i interpretuje go (1)

Uczeń wskazuje, do jakich instytucji i osób można się zwrócić o pomoc prawną w konkretnych sytuacjach (2)

Uczeń przedstawia ideę oraz historyczny rodowód praw człowieka (2)

Uczeń przedstawia argumenty na rzecz uniwersalności praw człowieka i analizuje zastrzeżenia formułowane przez jej przeciwników (4)

Uczeń rozróżnia prawa i wolności osobiste, polityczne oraz ekonomiczne, społeczne i kulturalne; wskazuje, do której generacji należą poszczególne prawa (5)

Uczeń rozważa, odwołując się do historycznych i współczesnych przykładów, dlaczego dochodzi do łamania praw człowieka na wielką skalę przez reżimy autorytarne (6)

Uczeń przedstawia prawa i wolności zagwarantowane w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wymienia środki i mechanizmy ich ochrony w Polsce (8)

Uczeń rozważa dylematy związane z prawami socjalnymi i sposobem ich realizacji przez państwo (3)

Uczeń analizuje stan przestrzegania praw mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych (2)

Uczeń przygotowuje opracowanie na temat naruszania i ochrony praw człowieka w wybranej dziedzinie (1)

Uczeń opisuje system ochrony praw człowieka funkcjonujący na mocy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych (1)

Uczeń ocenia znaczenie Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze dla systemu ochrony praw człowieka na świecie (1)

Uczeń charakteryzuje systemy ochrony praw człowieka w ramach Rady Europy oraz Unii Europejskiej (1)

Uczeń wyjaśnia, jak działa i jakie sprawy rozpatruje Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu (1)

Uczeń analizuje z punktu widzenia międzynarodowych standardów praw człowieka przypadki naruszania praw i wolności w różnych państwach (1)

Uczeń pisze według wzoru skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu lub Komitetu Praw Człowieka w Genewie (1)

Uczeń opisuje i ocenia działania wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka (1)

Uczeń wyjaśnia, jakie znaczenie w polityce zagranicznej państwa odgrywa racja stanu i jak można ją zdefiniować (6)

Uczeń charakteryzuje główne kierunki polskiej polityki zagranicznej po 1989 r. i sposoby jej prowadzenia (na wybranych przykładach) (6)

Uczeń wyjaśnia, jaki wpływ na polską politykę zagraniczną ma członkostwo w Unii Europejskiej (1)

Uczeń charakteryzuje relacje Polski z wybranymi państwami, na podstawie samodzielnie zebranych informacji (2)

Uczeń przedstawia podmioty oraz zasady prawa międzynarodowego (zasadę suwerenności, wzajemności, pacta sunt servanda) (9)

Uczeń charakteryzuje na przykładach najczęściej stosowane metody rozwiązywania sporów między państwami (8)

Uczeń wyjaśnia przyczyny dysproporcji między globalną Północą i globalnym Południem oraz mechanizmy i działania, które ją zmniejszają lub powiększają (2)

Uczeń przedstawia na przykładach wzajemne zależności pomiędzy państwami biednymi i bogatymi w polityce, ekonomii, kulturze i ekologii (4)

Uczeń wskazuje i wyjaśnia przyczyny konfliktów zbrojnych we współczesnym świecie (7)

Uczeń rozważa możliwości prowadzenia akcji humanitarnych, współpracy rozwojowej oraz interwencji pokojowych na obszarach dotkniętych konfliktami zbrojnymi, oceniając ich skuteczność i aspekty moralne (5)

Uczeń wymienia konflikty, którym towarzyszy terroryzm; wyjaśnia ich przyczyny oraz motywy i sposoby działania terrorystów; opisuje i ocenia strategie zwalczania terroryzmu (8)

Uczeń przedstawia inicjatywy na rzecz pokoju, demokracji i praw człowieka (w tym działania laureatów Pokojowej Nagrody Nobla) (1)

Uczeń przedstawia wieloaspektowy charakter procesów globalizacji (polityka, gospodarka, kultura, komunikacja, ekologia) (5)

Uczeń ocenia rolę wybranych państw oraz instytucji o zasięgu globalnym (organizacji, korporacji, mediów) w procesach globalizacyjnych (5)

Uczeń rozważa racje ruchów ekologicznych i alterglobalistycznych oraz racje ich przeciwników, formułując własne stanowisko w tej sprawie (3)

Uczeń charakteryzuje przemiany, jakie nastąpiły w Europie i na świecie po upadku komunizmu (1)

Uczeń opisuje cele i metody działania ONZ oraz kompetencje jej organów (Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Rada Gospodarcza i Społeczna) (5)

Uczeń charakteryzuje krótko działanie następujących organizacji: WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), ILO (Międzynarodowa Organizacja Pracy), FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa), IMF (Międzynarodowy Fundusz Walutowy), IBRD (Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju), WTO (Światowa Organizacja Handlu), OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury), UNIDO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Rozwoju Przemysłowego), IAEA (Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej), UNICEF (Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci), UNHCR (Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców) (4)

Uczeń wyjaśnia, jak powstało NATO, jakie są jego cele i organy; wymienia najważniejsze operacje wojskowe Sojuszu (1)

Uczeń wymienia regionalne systemy bezpieczeństwa i współpracy, ocenia ich znaczenie dla danego regionu i świata (3)

Uczeń ocenia wpływ członkostwa w NATO na pozycję międzynarodową i poziom bezpieczeństwa Polski (1)

Uczeń omawia genezę i przebieg integracji europejskiej (cele, główne dokumenty i instytucje, politycy, fazy integracji) (5)

Uczeń przedstawia sposoby podejmowania decyzji politycznych i gospodarczych w Unii Europejskiej, odnosząc je do zasad pomocniczości i solidarności (5)

Uczeń charakteryzuje sposób powoływania, działania i najważniejsze kompetencje instytucji Unii Europejskiej (Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska, Rada Europejska, Trybunał Sprawiedliwości, Europejski Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny); (3)

Uczeń wyjaśnia, jak tworzone jest prawo unijne, oraz wymienia najważniejsze postanowienia traktatów obowiązujących w Unii Europejskiej (6)

Uczeń przedstawia procedurę uchwalania budżetu unijnego oraz główne dochody i wydatki budżetowe (1)

Uczeń rozważa dylematy związane z dalszym rozszerzaniem i reformą Unii Europejskiej (3)

Uczeń przedstawia cele, genezę i zasady działania Rady Europy; ocenia jej rolę we współczesnej Europie (2)

Uczeń opisuje genezę, cele i sposób działania Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (1)

Uczeń wskazuje możliwości odgrywania przez Unię Europejską roli światowego mocarstwa (3)

Uczeń wyjaśnia znaczenie strategicznych zasobów naturalnych w polityce międzynarodowej (2)

Uczeń przedstawia na przykładach znaczenie supermocarstw i mocarstw regionalnych dla ładu światowego (2)

Uczeń wyjaśnia, na czym polega swobodny przepływ osób, kapitału, towarów i usług w Unii Europejskiej oraz jakie są zasady przekraczania granic przez polskich obywateli (w strefie Schengen i poza nią) (1)

Uczeń opisuje prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej, w tym możliwość skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej (1)

Uczeń ocenia skutki członkostwa Polski w Unii Europejskiej i perspektywy jej rozwoju w Unii Europejskiej, odwołując się do danych statystycznych, badań opinii publicznej oraz informacji o wykorzystaniu środków unijnych w Polsce, regionie i gminie (2)

Uczeń podaje ogólne zasady korzystania z funduszy unijnych przez obywateli, przedsiębiorstwa i inne organizacje w Polsce (2)

Uczeń wyszukuje informacje o możliwościach podejmowania nauki i pracy w państwach Unii Europejskiej, potrafi posługiwać się Europass (1)