zna i stosuje następujące rodzaje aktywności muzycznej: śpiewa proste melodie, piosenki z repertuaru dziecięcego; wykonuje śpiewanki i rymowanki; śpiewa w zespole piosenki ze słuchu (nie mniej niż 10 utworów w roku szkolnym); śpiewa z pamięci hymn narodowy; odtwarza proste rytmy głosem; odtwarza i gra na instrumentach perkusyjnych proste rytmy i wzory rytmiczne; odtwarza i gra na instrumentach melodycznych proste melodie i akompaniamenty; realizuje sylabami rytmicznymi, gestem oraz ruchem proste rytmy i wzory rytmiczne; reaguje ruchem na puls rytmiczny i jego zmiany, zmiany tempa, metrum i dynamiki (maszeruje, biega, podskakuje); realizuje proste schematy rytmiczne (tataizacją, ruchem całego ciała); wyraża ruchem nastrój i charakter muzyki; tańczy podstawowe kroki i figury krakowiaka, polki oraz innego, prostego tańca ludowego (36)

rozróżnia podstawowe elementy muzyki (melodia, rytm, wysokość dźwięku, akompaniament, tempo, dynamika) i znaki notacji muzycznej (wyraża ruchowo czas trwania wartości rytmicznych, nut i pauz) (8)

świadomie i aktywnie słucha muzyki (wyraża swe doznania werbalnie i niewerbalnie) oraz określa jej cechy: rozróżnia i wyraża środkami pozamuzycznymi charakter emocjonalny muzyki, rozpoznaje utwory wykonane: solo i zespołowo, na chór i orkiestrę; orientuje się w rodzajach głosów ludzkich (sopran, bas) oraz w instrumentach muzycznych (fortepian, gitara, skrzypce, trąbka, flet, perkusja); rozpoznaje podstawowe formy muzyczne – AB, ABA (wskazuje ruchem lub gestem ich kolejne części) (5)

wie, że muzykę można zapisać i odczytać (9)

tworzy proste ilustracje dźwiękowe do tekstów i obrazów oraz improwizacje ruchowe do muzyki (10)

improwizuje głosem i na instrumentach według ustalonych zasad (3)

wykonuje proste utwory, interpretuje je zgodnie z ich rodzajem i funkcją (6)

realizuje marszobieg trwający co najmniej 15 minut (7)

umie wykonać próbę siły mięśni brzucha oraz próbę gibkości dolnego odcinka kręgosłupa (7)

potrafi pokonywać przeszkody naturalne i sztuczne (2)

przyjmuje pozycje wyjściowe i ustawienia do ćwiczeń oraz wykonuje przewrót w przód (9)

skacze przez skakankę, wykonuje przeskoki jednonóż i obunóż nad niskimi przeszkodami (9)

wykonuje ćwiczenia równoważne bez przyboru, z przyborem i na przyrządzie (6)

posługuje się piłką: rzuca, chwyta, kozłuje, odbija i prowadzi ją (10)

jeździ np. na rowerze, wrotkach; przestrzega zasad poruszania się po drogach (6)

bierze udział w zabawach, minigrach i grach terenowych, zawodach sportowych, respektując reguły i podporządkowując się decyzjom sędziego (16)

wie, jak należy zachować się w sytuacjach zwycięstwa i radzi sobie z porażkami w miarę swoich możliwości (10)

dba o higienę osobistą i czystość odzieży (6)

wie, jakie znaczenie dla zdrowia ma właściwe odżywianie się oraz aktywność fizyczna (52)

wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych niezgodnie z przeznaczeniem (5)

dba o prawidłową postawę, np. siedząc w ławce, przy stole (5)

przestrzega zasad bezpiecznego zachowania się w trakcie zajęć ruchowych; posługuje się przyborami sportowymi zgodnie z ich przeznaczeniem, (18)

potrafi wybrać bezpieczne miejsce do zabaw i gier ruchowych; wie, do kogo zwrócić się o pomoc w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia (19)

orientuje się w sposobach wytwarzania przedmiotów codziennego użytku („jak to zrobiono?”): mebli, samochodów, sprzętu gospodarstwa domowego (17)

rozpoznaje rodzaje maszyn i urządzeń: transportowych (samochody, statki, samoloty), wytwórczych (narzędzia, przyrządy), informatycznych (komputer, laptop, telefon komórkowy); orientuje się w rodzajach budowli (budynki mieszkalne, biurowe, przemysłowe, mosty, tunele, wieże) i urządzeń elektrycznych (latarka, prądnica rowerowa) (63)

określa wartość urządzeń technicznych z punktu widzenia cech użytkowych (łatwa lub trudna obsługa), ekonomicznych (tanie lub drogie w zakupie i użytkowaniu), estetycznych (np. ładne lub brzydkie) (18)

przedstawia pomysły rozwiązań technicznych: planuje kolejne czynności, dobiera odpowiednie materiały (papier, drewno, metal, tworzywo sztuczne, materiały włókiennicze) oraz narzędzia (33)

rozumie potrzebę organizowania działania technicznego: pracy indywidualnej i zespołowej (24)

posiada umiejętności: odmierzania potrzebnej ilości materiału; cięcia papieru, tektury itp.; montażu modeli papierowych i z tworzyw sztucznych, korzystając z prostych instrukcji i schematów rysunkowych, np. buduje latawce, makiety domów, mostów, modele samochodów, samolotów i statków; w miarę możliwości, montażu obwodów elektrycznych, szeregowych i równoległych z wykorzystaniem gotowych zestawów (82)

utrzymuje ład i porządek wokół siebie, w miejscu pracy; sprząta po sobie i pomaga innym w utrzymaniu porządku (25)

właściwie używa narzędzi i urządzeń technicznych (23)

wie, jak należy bezpiecznie poruszać się po drogach (w tym na rowerze) i korzystać ze środków komunikacji; wie, jak trzeba zachować się w sytuacji wypadku (15)

wpływ światła słonecznego na cykliczność życia na Ziemi (23)

znaczenie powietrza i wody dla życia człowieka, roślin i zwierząt (38)

znaczenie wybranych skał i minerałów dla człowieka (np. węgla i gliny) (18)

przegląda wybrane przez nauczyciela strony internetowe (np. stronę swojej szkoły) (13)

dostrzega elementy aktywne na stronie internetowej, nawiguje po stronach w określonym zakresie (46)

odtwarza animacje i prezentacje multimedialne (19)

wpisuje za pomocą klawiatury litery, cyfry i inne znaki, wyrazy i zdania (41)

wykonuje rysunki za pomocą wybranego edytora grafiki, np. z gotowych figur (15)

wie, że praca przy komputerze męczy wzrok, nadweręża kręgosłup, ogranicza kontakty społeczne; wie, jak trzeba korzystać z komputera, żeby nie narażać własnego zdrowia (3)

ma świadomość niebezpieczeństw wynikających z anonimowości kontaktów i podawania swojego adresu (11)

stosuje się do ograniczeń dotyczących korzystania z komputera, Internetu i multimediów (9)

określa swoją przynależność kulturową poprzez kontakt z wybranymi dziełami sztuki, zabytkami i z tradycją w środowisku rodzinnym, szkolnym i lokalnym; uczestniczy w życiu kulturalnym tych środowisk, wie o istnieniu placówek kultury działających na ich rzecz (17)

korzysta z przekazów medialnych; stosuje ich wytwory w swojej działalności twórczej (zgodnie z elementarną wiedzą o prawach autora) (23)

ilustruje sceny i sytuacje (realne i fantastyczne) inspirowane wyobraźnią, baśnią, opowiadaniem, muzyką, korzysta z narzędzi multimedialnych (21)

podejmuje działalność twórczą, posługując się takimi środkami wyrazu plastycznego jak: kształt, barwa, faktura w kompozycji na płaszczyźnie i w przestrzeni (stosując określone materiały, narzędzia i techniki plastyczne) (113)

realizuje proste projekty w zakresie form użytkowych, w tym służące kształtowaniu własnego wizerunku i otoczenia oraz upowszechnianiu kultury w środowisku szkolnym (stosując określone narzędzia i wytwory przekazów medialnych) (30)

rozróżnia takie dziedziny działalności twórczej człowieka jak: architektura, sztuki plastyczne oraz inne określone dyscypliny sztuki (fotografika, film) i przekazy medialne (telewizja, Internet), a także rzemiosło artystyczne i sztukę ludową (19)

rozpoznaje wybrane dzieła architektury i sztuk plastycznych należące do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury; opisuje ich cechy charakterystyczne (posługując się elementarnymi terminami właściwymi dla tych dziedzin działalności twórczej) (22)

uważnie słucha wypowiedzi i korzysta z przekazywanych informacji (295)

rozumie sens kodowania oraz dekodowania informacji; odczytuje uproszczone rysunki, piktogramy, znaki informacyjne, zna wszystkie litery alfabetu; czyta i rozumie teksty przeznaczone dla dzieci i wyciąga z nich wnioski (354)

wyszukuje w tekście potrzebne informacje i w miarę możliwości korzysta ze słowników i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci (142)

zna formy użytkowe: życzenia, zaproszenie, zawiadomienie, list, notatka do kroniki; potrafi z nich korzystać (22)

przejawia wrażliwość estetyczną, rozszerza zasób słownictwa poprzez kontakt z dziełami literackimi (90)

w tekście literackim zaznacza wybrane fragmenty, określa czas i miejsce akcji, wskazuje głównych bohaterów (48)

czyta teksty i recytuje wiersze, z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji (42)

ma potrzebę kontaktu z literaturą i sztuką dla dzieci, czyta wybrane przez siebie i wskazane przez nauczyciela książki, wypowiada się na ich temat (41)

w formie ustnej i pisemnej: kilkuzdaniową wypowiedź, krótkie opowiadanie, krótki opis, list prywatny, życzenia, zaproszenie (189)

dobiera właściwe formy komunikowania się w różnych sytuacjach społecznych (62)

uczestniczy w rozmowach, także inspirowanych literaturą: zadaje pytania, udziela odpowiedzi, prezentuje własne zdanie i formułuje wnioski; poszerza zakres słownictwa i struktur składniowych (203)

dba o kulturę wypowiadania się; poprawnie artykułuje głoski, akcentuje wyrazy, stosuje pauzy i właściwą intonację w zdaniu oznajmującym, pytającym i rozkazującym; stosuje formuły grzecznościowe (48)

rozumie pojęcia: wyraz, głoska, litera, sylaba, zdanie; dostrzega różnicę między literą i głoską; dzieli wyrazy na sylaby; oddziela wyrazy w zdaniu, zdania w tekście (73)

pisze czytelnie i estetycznie (przestrzega zasad kaligrafii), dba o poprawność gramatyczną, ortograficzną oraz interpunkcyjną (118)

przepisuje teksty, pisze z pamięci i ze słuchu (40)

uczestniczy w zabawie teatralnej, ilustruje mimiką, gestem, ruchem zachowania bohatera literackiego lub wymyślonego (52)

rozumie umowne znaczenie rekwizytu i umie posłużyć się nim w odgrywanej scence (32)

uważnie słucha przekazywanych informacji i korzysta z nich (2)

czyta ze zrozumieniem teksty literackie oraz informacyjne przeznaczone dla dzieci na I etapie edukacyjnym (1)

wyciąga wnioski z przesłanek zawartych w tekście (1)

wyszukuje w tekście potrzebne informacje, stara się korzystać ze słowników i encyklopedii (1)

stosuje i zna rolę form użytkowych (np. życzenia, zaproszenie, zawiadomienie, list, notatka do kroniki) i grzecznościowych w kontaktach międzyludzkich (1)

wypowiada się w różnych formach języka mówionego i pisanego (kilkuzdaniowa wypowiedź, krótkie opowiadanie, krótki opis, list, życzenia, zaproszenie) (1)

przejawia wrażliwość estetyczną w wypowiedziach inspirowanych twórczością dla dzieci; tworzy, przekształca i rozwija swoje wypowiedzi (1)

dobiera właściwe formy komunikowania się w różnych sytuacjach społecznych (1)

uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zdanie (1)

zna alfabet: rozróżnia litery, głoski i znaki fonetyczne; dzieli wyrazy na sylaby; oddziela wyrazy w zdaniu, oddziela zdania w tekście i poprawnie je zapisuje (zgodnie z elementarnymi zasadami ortografii i interpunkcji) (1)

pisze czytelnie i estetycznie (2)

przepisuje teksty, pisze z pamięci i ze słuchu; w miarę swoich możliwości samodzielnie realizuje pisemne zadania domowe, (1)

rozszerza zasób słownictwa poprzez kontakt z tekstami literackimi i innymi tekstami kultury (1)

w tekście literackim wybiera określone fragmenty, określa czas i miejsce akcji, wskazuje głównych bohaterów (1)

czyta i recytuje, z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji (1)

wykorzystuje teksty literackie do tworzenia wypowiedzi kreatywnych (1)

czyta wskazane teksty literackie i wypowiada się na ich temat (1)

rozróżnia znaczenie wyrazów o podobnym brzmieniu (156)

rozpoznaje zwroty stosowane na co dzień i potrafi się nimi posługiwać (124)

rozumie ogólny sens krótkich opowiadań i baśni przedstawianych także za pomocą obrazów, gestów (74)

rozumie sens prostych dialogów w historyjkach obrazkowych (także w nagraniach audio i wideo) (25)

Uczeń identyfikuje się z grupą społeczną, do której należy: rodzina, klasa w szkole, drużyna sportowa, społeczność lokalna, naród; respektuje normy i reguły postępowania w tych grupach (21)

Uczeń wyjaśnia, iż wszyscy ludzie posiadają prawa i obowiązki, wymienia własne prawa i obowiązki, przestrzega ich i stosuje je w codziennym życiu (87)

Uczeń przyjmuje konsekwencje swojego uczestnictwa w grupie i własnego w niej postępowania w odniesieniu do przyjętych norm i zasad (170)

Uczeń ocenia swoje postępowanie i innych osób, odnosząc się do poznanych wartości, takich jak: godność, honor, sprawiedliwość, obowiązkowość, odpowiedzialność, przyjaźń, życzliwość, umiar, powściągliwość, pomoc, zadośćuczynienie, przepraszanie, uznanie, uczciwość, wdzięczność oraz inne, respektowane przez środowisko szkolne (38)

Uczeń przedstawia siebie i grupę, do której należy, zapisuje swój adres, adres szkoły, zawód i miejsce pracy rodziców; posługuje się danymi osobistymi wyłącznie w sytuacjach bezpiecznych dla siebie i reprezentowanych osób; jest powściągliwy w używaniu takich danych w sytuacjach nowych i wirtualnych (100)

Uczeń opowiada ciekawostki historyczne dotyczące regionu, kraju, wyróżniając w nich postaci fikcyjne i realne (66)

Uczeń stosuje pojęcia: porozumienie, umowa; uczestniczy w wyborach samorządu uczniowskiego w klasie, w szkole; wymienia przykłady powstałych w efekcie porozumień i umów grup społecznych, np. stowarzyszenia pomocy chorym i niepełnosprawnym dzieciom, organizacje ekologiczne, a także stowarzyszenia dużych grup społecznych, jak miasta i państwa czy Unia Europejska (18)

Uczeń szanuje zwyczaje i tradycje różnych grup społecznych i narodów, przedstawia i porównuje zwyczaje ludzi, np. dotyczące świąt w różnych regionach Polski, a także w różnych krajach (25)

Uczeń wykorzystuje pracę zespołową w procesie uczenia się, w tym przyjmując rolę lidera zespołu i komunikuje się za pomocą nowych technologii (170)

Uczeń rozpoznaje: godło, barwy, hymn narodowy, mundur wojskowy, wybrane stroje ludowe, np. związane z regionem Polski, w którym mieszka (66)

Uczeń wyjaśnia znaczenie wybranych zwyczajów i tradycji polskich (32)

Uczeń opowiada historię własnej rodziny, przedstawia wybrane postacie i prezentuje informacje o wielkich Polakach: królowa Jadwiga, król Stefan Batory, astronom Mikołaj Kopernik, noblistka Maria Skłodowska-Curie, alpinistka Wanda Rutkiewicz, papież Jan Paweł II, nauczycielka – cichociemna gen. Elżbieta Zawacka „Zo” (82)

Uczeń wymienia rodzaje wojsk oraz służb w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (1)

Uczeń wymienia zagrożenia czasu pokoju i wyjaśnia, na czym polegają (1)

Uczeń wymienia i charakteryzuje źródła zagrożeń w najbliższym otoczeniu szkoły oraz domu (1)

Uczeń przedstawia zasady działania w przypadku zagrożeń czasu pokoju (np. awarii, katastrofy komunikacyjnej, budowlanej), podczas przebywania w domu, szkole, miejscu rekreacji i na trasie komunikacyjnej (1)

Uczeń omawia podstawowe zasady postępowania ratownika w miejscu wypadku (3)

Uczeń ocenia sytuację w miejscu wypadku (1)

Uczeń zabezpiecza miejsce wypadku i wzywa profesjonalną pomoc (1)

Uczeń omawia zasady zapewnienia bezpieczeństwa ratownikowi, poszkodowanym i świadkom zdarzenia (1)

Uczeń wymienia środki przydatne przy udzielaniu pierwszej pomocy (1)

Uczeń ocenia stan poszkodowanego i demonstruje sposób skontrolowania jego funkcji życiowych (1)

Uczeń udziela pierwszej pomocy w przypadkach oparzeń, złamań i zwichnięć, krwotoków, dławienia się ciałem obcym, utraty przytomności, utraty oddechu, zatrzymania krążenia, wstrząsu pourazowego (2)

Uczeń wyjaśnia różnicę między dobrem (złem) moralnym a dobrem (złem) pozamoralnym (85)

Uczeń odróżnia wypowiedzi o faktach od wypowiedzi o wartościach i powinnościach (85)

Uczeń analizuje klasyczne pytanie etyczne: „Jak należy (dobrze) żyć?” (118)

Uczeń wyjaśnia różnice między dobrem godziwym, użytecznym i subiektywnie zadowalającym (przyjemnością) i podaje przykłady dóbr tego rodzaju (27)

Uczeń wyjaśnia różnice między wartością autoteliczną a instrumentalną oraz podaje przykłady wartości tego rodzaju (6)

Uczeń wyjaśnia różnice między etyką a moralnością oraz moralnością a obyczajowością, prawem i religią (6)

Uczeń wymienia główne czynniki ograniczające świadomość i dobrowolność ludzkich działań (11)

Uczeń wie, że racjonalna ocena moralna wymaga uświadomienia sobie kryterium, w świetle którego dokonuje się oceny moralnej; stosuje wybrane kryteria moralne do formułowania ocen moralnych (6)

Uczeń wyjaśnia, czym jest zasada (norma, reguła) moralna i podaje przykłady zasad (norm, reguł) moralnych (20)

Uczeń wyjaśnia genezę norm moralnych (20)

Uczeń wyjaśnia, na czym polega uniwersalny charakter norm moralnych (roszczenie do uniwersalności) (20)

Uczeń wyjaśnia związek między dobrem (wartością), jakim jest życie, a normą moralną: „Nie należy zabijać”; wyjaśnia, co to znaczy, że życie jest dobrem fundamentalnym (27)

Uczeń wyjaśnia czym jest bioetyka; podaje przykłady problemów bioetycznych oraz przedstawia własne stanowisko w wybranych kwestiach bioetycznych (aborcja, eutanazja, inne) (27)

Uczeń ma świadomość, że każdej osobie ludzkiej, także jemu, należy się szacunek, że szacunkiem należy obdarzać także wspólnoty osób – rodzinę, klasę, naród (ojczyznę), w tym wspólnotę religijną – a także symbole tych wspólnot (11)

Uczeń określa, co jest dobre, a co jest złe, w otaczającym go świecie i w świecie poznawanych tekstów oraz podaje uzasadnienie swojego zdania (2)

Uczeń podaje przykłady okazywania szacunku wobec rodziców, nauczycieli, koleżanek i kolegów oraz innych ludzi – dorosłych i dzieci (89)

Uczeń uzasadnia, dlaczego należy okazywać szacunek innym osobom (109)

Uczeń okazuje szacunek innym osobom (61)

Uczeń wie, że w szczególny sposób należy okazywać szacunek i wyrozumiałość osobom starszym (seniorom), słabszym, potrzebującym pomocy (46)

Uczeń wyjaśnia, czym jest miłość; charakteryzuje różne rodzaje miłości (15)

Uczeń wie, że ludzie reprezentujący różne kultury mogą wyznawać różne wartości i przekonania moralne; wyjaśnia, czym jest wielokulturowość (27)

Uczeń wyjaśnia, czym jest „Powszechna Deklaracja Praw Człowieka”; rozważa wybrane zapisy tego dokumentu (29)

Uczeń identyfikuje podstawowe prawa człowieka; ma świadomość, że są miejsca na świecie, gdzie podstawowe prawa człowieka nie są respektowane (14)

Uczeń wie, że konflikty są jednym z elementów życia społecznego, potrafi rozwiązywać konflikty (np. w szkole, w domu) nie uciekając się do przemocy (110)

Uczeń rozpoznaje i charakteryzuje różne przejawy przemocy; wyjaśnia pojęcie cyberprzemocy (54)

Uczeń zna i wyjaśnia formułę zasady niekrzywdzenia oraz posługuje się tą zasadą do rozważania wybranych problemów moralnych (38)

Uczeń zna i wyjaśnia formułę zasady miłości osoby (bliźniego) oraz posługuje się tą zasadą do rozstrzygania wybranych problemów moralnych (38)

Uczeń zna i wyjaśnia formułę zasady sprawiedliwości oraz posługuje się tą zasadą do rozstrzygania wybranych problemów moralnych (34)

Uczeń wyjaśnia, na czym polega zasada fair play (38)

Uczeń zna i wyjaśnia formułę zasady solidarności oraz podaje przykłady działań solidarnych (38)

Uczeń wie, że kłamstwo – tak w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym – jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych przejawów zła moralnego; analizuje problem kłamstwa i formułuje ocenę moralną dotyczącą kłamstwa (39)

Uczeń objaśnia, czym jest szacunek, przyjaźń, życzliwość, altruizm, troska, bezinteresowność, wolontariat, koleżeństwo, wdzięczność, współczucie, empatia, zaufanie, nietykalność osobista, tolerancja, dobro wspólne, naród, pluralizm, współdziałanie, sprawiedliwość, praworządność, solidarność, patriotyzm, bohaterstwo, wolność polityczna (133)

Uczeń uwzględnia coraz częściej godność i dobro innych osób, podejmując decyzję o działaniu (8)

Uczeń wyraża szacunek wobec osób, wspólnot osób oraz ich symboli w sytuacjach codziennych i uroczystych, przejawiając właściwe zachowanie (9)

Uczeń wchodzi w relacje z innymi osobami (rówieśnikami, nauczycielami), szanując to, co jest wartością dla nich i nazywając to, co jest wartością dla niego (1)

Uczeń naśladuje i przyjmuje jako własne zachowania dobre na podstawie doświadczeń ze świata realnego oraz przykładów płynących z tekstów literackich, filmów i innych źródeł (2)

Uczeń przestrzega zasad obowiązujących we wspólnocie osób, której jest członkiem (8)

Uczeń wyjaśnia, co to znaczy być osobą; objaśnia pojęcie godności człowieka (149)

Uczeń wie, że ze względu na swoją wartość – osobową godność – jest równie wartościowym człowiekiem jak inni ludzie (143)

Uczeń zna i rozwija swoje zalety, rozpoznaje i eliminuje swoje wady (139)

Uczeń zna swoje podstawowe prawa i obowiązki (ucznia, dziecka) oraz wypełnia własne obowiązki (47)

Uczeń wyjaśnia, dlaczego należy odnosić się z szacunkiem do własnego ciała (61)

Uczeń wyjaśnia, dlaczego seksualność jest wartością; wie, że akty seksualne podlegają moralnej ocenie (58)

Uczeń podaje przykłady działań, które są wyrazem troski o własne zdrowie i życie (61)

Uczeń analizuje problem stosowania środków psychoaktywnych i formułuje ocenę moralną dotyczącą tego typu działań (59)

Uczeń wyjaśnia czym jest sumienie i jaką pełni rolę w życiu człowieka (132)

Uczeń wyjaśnia ideę rozwoju moralnego i podaje przykłady działań egoistycznych, konformistycznych, altruistycznych (120)

Uczeń wyjaśnia, na czym polega autonomia człowieka, podaje przykłady działań i postaw autonomicznych i nieautonomicznych (131)

Uczeń wyjaśnia, na czym polega interioryzacja wartości i norm moralnych (124)

Uczeń objaśnia, czym jest sens życia, uczciwość, roztropność, umiarkowanie, męstwo, honor; prywatność, asertywność, prawdomówność (139)

Uczeń podaje przykłady ludzkich wytworów materialnych i niematerialnych oraz rozważa ich znaczenie w kontekście pytania o dobre życie (53)

Uczeń dba o przedmioty będące jego prywatną własnością, własnością innych oraz będące własnością publiczną (27)

Uczeń potrafi podzielić się z innymi tym, co jest jego własnością (69)

Uczeń dostrzega i wyjaśnia związek między uczeniem się a wykonywaną pracą wyjaśnia znaczenie pracy zarobkowej (21)

Uczeń podejmuje namysł nad problemem własności intelektualnej; wyjaśnia czym jest plagiat oraz formułuje ocenę moralną dotyczącą plagiatu (42)

Uczeń podaje przykłady właściwego i niewłaściwego wykorzystywania nowoczesnych technologii informacyjnych (15)

Uczeń jest świadomy, że postęp cywilizacyjny dokonuje się dzięki wiedzy; wyjaśnia, dlaczego wiedza jest dobrem (wartością) (42)

Uczeń objaśnia, czym jest społeczna odpowiedzialność biznesu (17)

Uczeń wyjaśnia, co to znaczy, że przyroda jest dobrem (wartością) (16)

Uczeń dostrzega wartość miejsc, w których żyje (16)

Uczeń jest świadomy, że przyroda jest dobrem, które należy chronić i uzasadnia potrzebę ochrony przyrody (41)

Uczeń podaje przykłady właściwego korzystania z dobrodziejstw przyrody (16)

Uczeń wie, jak można chronić przyrodę, i angażuje się w działania na rzecz ochrony przyrody (50)

Uczeń wyjaśnia ideę odpowiedzialności za przyszłe pokolenia oraz rekonstruuje argumentację z odpowiedzialności za przyszłe pokolenia (64)

Uczeń wyjaśnia, dlaczego nie należy traktować zwierząt w okrutny sposób (16)

Uczeń podaje przykłady właściwego traktowania zwierząt (16)

Uczeń wie, że są ludzie wierzący w istnienie Boga i ludzie niewierzący w istnienie Boga (26)

Uczeń wie, że dla ludzi wierzących Bóg jest najwyższym dobrem (wartością) i źródłem prawa moralnego (13)

Uczeń wyjaśnia, czym są wartości chrześcijańskie, objaśnia ich uniwersalne znaczenie (roszczenie do uniwersalności) (35)

Uczeń wie, czym jest moralność świecka (laicka) (23)

Uczeń uzasadnia, dlaczego należy okazywać szacunek zarówno ludziom wierzącym, jak i niewierzącym (45)

Uczeń charakteryzuje komponenty moralne wielkich religii: judaizmu, hinduizmu, buddyzmu, chrześcijaństwa, islamu (23)

Uczeń nie dyskryminuje innych ludzi, ze względu na ich przekonania dotyczące sfery Sacrum (34)

Uczeń identyfikuje i klasyfikuje wybrane problemy moralne ze względu na wyróżniony typ relacji: człowiek wobec innych ludzi, człowiek wobec siebie samego, człowiek wobec ludzkich wytworów, człowiek wobec przyrody, człowiek wobec Boga (74)

Uczeń odwołując się do własnych doświadczeń lub doświadczeń innych osób (w tym także postaci literackich, filmowych, przedstawionych w sztuce) charakteryzuje przeżycia wybranych osób (postaci) uwikłanych w omawiany problem moralny (33)

Uczeń precyzyjnie formułuje problem moralny i wyraża go w stosownym pytaniu (91)

Uczeń analizuje wybrane problemy moralne wykorzystując kluczowe pojęcia dyskursu etycznego (6)

Uczeń angażuje się w dyskusję na temat wybranych problemów moralnych (33)

Uczeń wyjaśnia, dlaczego Sokrates jest uznawany za ojca etyki (6)

Uczeń przedstawia Arystotelesowskie rozumienie szczęścia (eudajmonii) i cnoty etycznej; rekonstruuje Arystotelesowskie rozumienie przyjaźni (6)

Uczeń wyjaśnia pogląd etyczny nazywany hedonizmem; zna argumentację zwolenników i przeciwników hedonizmu (6)

Uczeń charakteryzuje stoicki ideał mędrca; wyjaśnia, na czym polega idea życia zgodnego z naturą (6)

Uczeń zna i rozumie pojęcie prawa naturalnego, wyjaśnia pojęcie sumienia charakteryzuje cnoty kardynalne: roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie, męstwo (6)

Uczeń odwołując się do poglądów Immanuela Kanta, wyjaśnia pojęcie obowiązku; zna przynajmniej jedną formułę imperatywu kategorycznego oraz stosuje tę formułę do rozstrzygania wybranych problemów moralnych (6)

Uczeń zna treść zasady użyteczności sformułowanej przez J. S. Milla i stosuje tę zasadę do rozstrzygania wybranych problemów moralnych (6)

Uczeń przedstawia hierarchię wartości w ujęciu M. Schelera i wyjaśnia jego rozumienie działania moralnie dobrego (6)

Uczeń odwołując się do poglądów etycznych Tadeusza Kotarbińskiego, wyjaśnia ideę etyki niezależnej; objaśnia pojęcia: spolegliwy opiekun, oczywistość serca (6)

Uczeń odwołując się do poglądów etycznych Karola Wojtyły, rekonstruuje personalistyczne rozumienie miłości; zna treść normy personalistycznej i stosuje tę normę do rozstrzygania wybranych problemów moralnych (6)

Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń korzysta z informacji zawartych w encyklopedii, słowniku ortograficznym, słowniku języka polskiego (małym lub podręcznym), słowniku wyrazów bliskoznacznych. (141)

Wartości i wartościowanie. Uczeń odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury (np. przyjaźń – wrogość, miłość - nienawiść, prawda – kłamstwo, wierność – zdrada) (166)

Frances Hodgson Burnett Tajemniczy ogród (4)

Jan Brzechwa Akademia Pana Kleksa (17)

Carlo Collodi Pinokio (4)

Roald Dahl Charlie i fabryka czekolady (1)

Antonina Domańska Historia żółtej ciżemki (1)

Irena Jurgielewiczowa Ten obcy (4)

Stanisław Lem Bajki robotów (2)

Clive Staples Lewis Lew, Czarownica i stara szafa (4)

Astrid Lindgren Bracia Lwie Serce (3)

Kornel Makuszyński Szatan z siódmej klasy (1)

Ferenc Molnár Chłopcy z Placu Broni (1)

Lucy Maud Montgomery Ania z Zielonego Wzgórza (4)

René Goscinny, Jean-Jacques Sempé Mikołajek (wybór opowiadań z dowolnego tomu) (2)

Henryk Sienkiewicz W pustyni i w puszczy (11)

Alfred Szklarski – wybrana powieść (np. Tomek w krainie kangurów) (3)

Dorota Terakowska Władca Lewawu (2)

John Ronald Reuel Tolkien Hobbit, czyli tam i z powrotem (2)

Moony Witcher Dziewczynka z szóstego księżyca (1)

Wybór mitów greckich, baśni i legend (126)

Wybór pieśni patriotycznych (4)

Wybór poezji, w tym utwory dla dzieci i młodzieży (48)

Film i widowisko teatralne z repertuaru dziecięcego (5)

Wybrane programy telewizyjne (1)

Uczeń zna i charakteryzuje podstawowe pojęcia związane z bezpieczeństwem państwa, rozumie istotę problemu bezpieczeństwa; wymienia składniki bezpieczeństwa państwa (1)

Uczeń jest zorientowany w geopolitycznych uwarunkowaniach bezpieczeństwa, wynikających z położenia Polski (1)

Uczeń zna i przedstawia rolę organizacji międzynarodowych w zapewnieniu bezpieczeństwa Polski (1)

Uczeń wymienia przykłady nadzwyczajnych zagrożeń (pochodzenia naturalnego i wywołane przez człowieka) (1)

Uczeń wymienia zasady ostrzegania ludności o zagrożeniach; rozróżnia poszczególne sygnały alarmowe i środki alarmowe; omawia zasady właściwego zachowania się w razie uruchomienia sygnałów alarmowych (1)

Uczeń przedstawia obowiązki ludności w sytuacjach wymagających ewakuacji (1)

Uczeń omawia rolę różnych służb i innych podmiotów, uzasadnia znaczenie bezwzględnego stosowania się do ich zaleceń (1)

Uczeń wymienia przykłady zagrożeń środowiskowych, w tym zna zasady postępowania w razie: pożaru, wypadku komunikacyjnego, zagrożenia powodzią, intensywnej śnieżycy, uwolnienia niebezpiecznych środków chemicznych, zdarzenia terrorystycznego (3)

Uczeń rozumie znaczenie podejmowania działań z zakresu udzielania pierwszej pomocy przez świadka zdarzenia oraz przedstawia jego rolę (1)

Uczeń podaje przykłady zagrożeń w środowisku domowym, ulicznym, wodnym, w przestrzeniach podziemnych, w lasach (1)

Uczeń przedstawia metody zapewnienia bezpieczeństwa własnego, osoby poszkodowanej i otoczenia w sytuacjach symulowanych podczas zajęć (2)

Uczeń podaje przykład aplikacji na telefon komórkowy wspierającej udzielanie pierwszej pomocy (3)

Uczeń systematycznie ponawia ocenę oddychania u osoby nieprzytomnej (3)

Uczeń wyjaśnia zależności między zdrowiem fizycznym, psychicznym, emocjonalnym, a społecznym; wyjaśnia wpływ stresu na zdrowie (103)

Uczeń wymienia zachowania, które sprzyjają zdrowiu (prozdrowotne) oraz zagrażają zdrowiu oraz wskazuje te, które szczególnie często występują wśród nastolatków odróżnia czynniki środowiskowe i społeczne (korzystne i szkodliwe), na które człowiek może mieć wpływ od takich, na które nie może (1)

Uczeń dobiera i demonstruje umiejętności komunikacji interpersonalnej istotne dla zdrowia i bezpieczeństwa (odmowa, zachowania asertywne, negocjowanie) (103)

Uczeń wymienia rzetelne źródła informacji o zdrowiu, chorobach, świadczeniach i usługach zdrowotnych (103)

Uczeń ocenia własne zachowania związane ze zdrowiem, ustala indywidualny plan działania na rzecz własnego zdrowia (103)

Uczeń ustala, co sam może zrobić, aby tworzyć warunki środowiskowe i społeczne, które są korzystne dla zdrowia (ochrona środowiska przyrodniczego, wsparcie społeczne, komunikacja interpersonalna, współpraca osób, instytucji i organizacji na rzecz zdrowia itp.) (103)

Uczeń odczytuje i zapisuje liczby naturalne dodatnie w systemie rzymskim (w zakresie do 3000) (38)

Uczeń dodaje, odejmuje, mnoży i dzieli liczby wymierne zapisane w postaci ułamków zwykłych lub rozwinięć dziesiętnych skończonych zgodnie z własną strategią obliczeń (także z wykorzystaniem kalkulatora) (91)

Uczeń zamienia ułamki zwykłe na ułamki dziesiętne (także okresowe), zamienia ułamki dziesiętne skończone na ułamki zwykłe (64)

Uczeń zaokrągla rozwinięcia dziesiętne liczb (45)

Uczeń oblicza wartości nieskomplikowanych wyrażeń arytmetycznych zawierających ułamki zwykłe i dziesiętne (56)

Uczeń szacuje wartości wyrażeń arytmetycznych (51)

Uczeń stosuje obliczenia na liczbach wymiernych do rozwiązywania problemów w kontekście praktycznym, w tym do zamiany jednostek (jednostek prędkości, gęstości itp.) (61)

Uczeń interpretuje liczby wymierne na osi liczbowej. Oblicza odległość między dwiema liczbami na osi liczbowej (30)

Uczeń wskazuje na osi liczbowej zbiór liczb spełniających warunek typu: x ≥ 3, x < 5 (20)

Uczeń dodaje, odejmuje, mnoży i dzieli liczby wymierne (65)

Uczeń oblicza wartości nieskomplikowanych wyrażeń arytmetycznych zawierających liczby wymierne (36)

Uczeń oblicza potęgi liczb wymiernych o wykładnikach naturalnych (93)

Uczeń zapisuje w postaci jednej potęgi: iloczyny i ilorazy potęg o takich samych podstawach, iloczyny i ilorazy potęg o takich samych wykładnikach oraz potęgę potęgi (przy wykładnikach naturalnych) (80)

Uczeń porównuje potęgi o różnych wykładnikach naturalnych i takich samych podstawach oraz porównuje potęgi o takich samych wykładnikach naturalnych i różnych dodatnich podstawach (59)

Uczeń zamienia potęgi o wykładnikach całkowitych ujemnych na odpowiednie potęgi o wykładnikach naturalnych (51)

Uczeń zapisuje liczby w notacji wykładniczej, tzn. w postaci a•10^k, gdzie 1≤a<10 oraz k jest liczbą całkowitą (57)

Uczeń oblicza wartości pierwiastków drugiego i trzeciego stopnia z liczb, które są odpowiednio kwadratami lub sześcianami liczb wymiernych (28)

Uczeń wyłącza czynnik przed znak pierwiastka oraz włącza czynnik pod znak pierwiastka (17)

Uczeń mnoży i dzieli pierwiastki drugiego stopnia (19)

Uczeń mnoży i dzieli pierwiastki trzeciego stopnia (13)

Uczeń przedstawia część pewnej wielkości jako procent lub promil tej wielkości i odwrotnie (26)

Uczeń oblicza procent danej liczby (33)

Uczeń oblicza liczbę na podstawie danego jej procentu (17)

Uczeń stosuje obliczenia procentowe do rozwiązywania problemów w kontekście praktycznym, np. oblicza ceny po podwyżce lub obniżce o dany procent, wykonuje obliczenia związane z VAT, oblicza odsetki dla lokaty rocznej (34)

Uczeń opisuje za pomocą wyrażeń algebraicznych związki między różnymi wielkościami (37)

Uczeń oblicza wartości liczbowe wyrażeń algebraicznych (34)

Uczeń redukuje wyrazy podobne w sumie algebraicznej (39)

Uczeń dodaje i odejmuje sumy algebraiczne (32)

Uczeń mnoży jednomiany, mnoży sumę algebraiczną przez jednomian oraz, w nietrudnych przykładach, mnoży sumy algebraiczne (56)

Uczeń wyłącza wspólny czynnik z wyrazów sumy algebraicznej poza nawias (37)

Uczeń wyznacza wskazaną wielkość z podanych wzorów, w tym geometrycznych i fizycznych (22)

Uczeń zapisuje związki między wielkościami za pomocą równania pierwszego stopnia z jedną niewiadomą, w tym związki między wielkościami wprost proporcjonalnymi i odwrotnie proporcjonalnymi (40)

Uczeń sprawdza, czy dana liczba spełnia równanie stopnia pierwszego z jedną niewiadomą (11)

Uczeń rozwiązuje równania stopnia pierwszego z jedną niewiadomą (44)

Uczeń zapisuje związki między nieznanymi wielkościami za pomocą układu dwóch równań pierwszego stopnia z dwiema niewiadomymi (9)

Uczeń sprawdza, czy dana para liczb spełnia układ dwóch równań stopnia pierwszego z dwiema niewiadomymi (11)

Uczeń rozwiązuje układy równań stopnia pierwszego z dwiema niewiadomymi (29)

Uczeń za pomocą równań lub układów równań opisuje i rozwiązuje zadania osadzone w kontekście praktycznym (22)

Uczeń zaznacza w układzie współrzędnych na płaszczyźnie punkty o danych współrzędnych (33)

Uczeń odczytuje współrzędne danych punktów (27)

Uczeń odczytuje z wykresu funkcji: wartość funkcji dla danego argumentu, argumenty dla danej wartości funkcji, dla jakich argumentów funkcja przyjmuje wartości dodatnie, dla jakich ujemne, a dla jakich zero (33)

Uczeń odczytuje i interpretuje informacje przedstawione za pomocą wykresów funkcji (w tym wykresów opisujących zjawiska występujące w przyrodzie, gospodarce, życiu codziennym) (27)

Uczeń oblicza wartości funkcji podanych nieskomplikowanym wzorem i zaznacza punkty należące do jej wykresu (24)

Uczeń interpretuje dane przedstawione za pomocą tabel, diagramów słupkowych i kołowych, wykresów (22)

Uczeń wyszukuje, selekcjonuje i porządkuje informacje z dostępnych źródeł (11)

Uczeń przedstawia dane w tabeli, za pomocą diagramu słupkowego lub kołowego (12)

Uczeń wyznacza średnią arytmetyczną i medianę zestawu danych (34)

Uczeń analizuje proste doświadczenia losowe (np. rzut kostką, rzut monetą, wyciąganie losu) i określa prawdopodobieństwa najprostszych zdarzeń w tych doświadczeniach (prawdopodobieństwo wypadnięcia orła w rzucie monetą, dwójki lub szóstki w rzucie kostką (24)

Uczeń korzysta ze związków między kątami utworzonymi przez prostą przecinającą dwie proste równoległe (12)

Uczeń rozpoznaje wzajemne położenie prostej i okręgu, rozpoznaje styczną do okręgu (10)

Uczeń korzysta z faktu, że styczna do okręgu jest prostopadła do promienia poprowadzonego do punktu styczności (7)

Uczeń rozpoznaje kąty środkowe (17)

Uczeń oblicza długość okręgu i łuku okręgu (16)

Uczeń oblicza pole koła, pierścienia kołowego, wycinka kołowego (25)

Uczeń stosuje twierdzenie Pitagorasa (26)

Uczeń korzysta z własności kątów i przekątnych w prostokątach, równoległobokach, rombach i w trapezach (39)

Uczeń oblicza pola i obwody trójkątów i czworokątów (60)

Uczeń zamienia jednostki pola (15)

Uczeń oblicza wymiary wielokąta powiększonego lub pomniejszonego w danej skali (14)

Uczeń oblicza stosunek pól wielokątów podobnych (14)

Uczeń rozpoznaje wielokąty przystające i podobne (32)

Uczeń stosuje cechy przystawania trójkątów (30)

Uczeń korzysta z własności trójkątów prostokątnych podobnych (17)

Uczeń rozpoznaje pary figur symetrycznych względem prostej i względem punktu. Rysuje pary figur symetrycznych (45)

Uczeń rozpoznaje figury, które mają oś symetrii, i figury, które mają środek symetrii. Wskazuje oś symetrii i środek symetrii figury (44)

Uczeń rozpoznaje symetralną odcinka i dwusieczną kąta (12)

Uczeń konstruuje symetralną odcinka i dwusieczną kąta (11)

Uczeń konstruuje kąty o miarach 60°, 30°, 45° (10)

Uczeń konstruuje okrąg opisany na trójkącie oraz okrąg wpisany w trójkąt (24)

Uczeń rozpoznaje wielokąty foremne i korzysta z ich podstawowych własności (31)

Uczeń rozpoznaje graniastosłupy i ostrosłupy prawidłowe (60)

Uczeń oblicza pole powierzchni i objętość graniastosłupa prostego, ostrosłupa, walca, stożka, kuli (także w zadaniach osadzonych w kontekście praktycznym) (140)

Uczeń zamienia jednostki objętości (42)

Uczeń przestrzega regulaminu pracowni technicznej (92)

Uczeń przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowisku (9)

Uczeń wyjaśnia znaczenie znaków bezpieczeństwa (piktogramów) (29)

Uczeń dba o powierzone narzędzia i przybory (29)

Uczeń współpracuje i podejmuje różne role w pracy w zespole (29)

Uczeń posługuje się nazewnictwem technicznym (29)

Uczeń wykonuje prace z należytą starannością i dbałością (29)

Uczeń jest świadomym i odpowiedzialnym użytkownikiem wytworów techniki (29)

Uczeń śledzi postęp techniczny oraz dostrzega i poznaje zmiany zachodzące w technice wokół niego (29)

Uczeń ocenia swoje predyspozycje techniczne w kontekście wyboru przyszłego kierunku kształcenia (29)

Uczeń planuje i realizuje własne projekty/prace; realizując te projekty/prace współdziała w grupie (37)

Uczeń wyjaśnia znaczenie oraz konieczność zachowania ładu, porządku i dobrej organizacji miejsca pracy ze względów bezpieczeństwa (32)

Uczeń organizuje pracę, wykorzystuje urządzenia techniczne i technologie; zwraca uwagę na zdrowie i zachowanie bezpieczeństwa, z uwzględnieniem selekcji informacji, wykonywania czynności użytecznych lub potrzebnych (38)

Uczeń bezpiecznie uczestniczy w ruchu drogowym, jako pieszy, pasażer i rowerzysta (18)

Uczeń interpretuje znaki drogowe dotyczące pieszego i rowerzysty (26)

Uczeń konserwuje i reguluje rower oraz przygotowuje go do jazdy z zachowaniem zasad bezpieczeństwa (27)

Uczeń odczytuje podstawowe informacje techniczne i stosuje w działaniu sposoby użytkowania: materiału, narzędzi, urządzenia zgodnie z instrukcją, w tym multimedialną (103)

Uczeń stosuje poznaną technologię przy wykonywaniu przedmiotów użytkowych lub montowaniu wybranych modeli urządzeń technicznych (18)

Uczeń wykonuje przedmiot/model/pracę według własnego planu i opracowanego sposobu działania (33)

Uczeń rozpoznaje materiały konstrukcyjne (papier, drewno i materiały drewnopochodne, metale, tworzywa sztuczne, materiały włókiennicze, materiały kompozytowe, materiały elektrotechniczne) oraz elementy elektroniczne (rezystory, diody, tranzystory, kondensatory, cewki itp.) (8)

Uczeń określa właściwości materiałów konstrukcyjnych i elementów elektronicznych (17)

Uczeń charakteryzuje materiały konstrukcyjne i elementy elektroniczne (11)

Uczeń stosuje odpowiednie metody konserwacji materiałów konstrukcyjnych (18)

Uczeń dokonuje wyboru materiału w zależności od charakteru pracy (11)

Uczeń dobiera zamienniki materiałowe, uwzględniając ich właściwości (9)

Uczeń racjonalnie gospodaruje różnorodnymi materiałami (1)

Uczeń rozróżnia i stosuje zasady segregowania i przetwarzania odpadów z różnych materiałów oraz elementów elektronicznych (6)

Uczeń wyjaśnia działanie i funkcję narzędzi i urządzeń wykorzystywanych w gospodarstwie domowym i w szkole (33)

Uczeń posługuje się bezpiecznie prostymi narzędziami pomiarowymi, urządzeniami z gospodarstwa domowego, a także urządzeniami dostępnymi w szkole (23)

Uczeń rozróżnia rysunki techniczne (maszynowe, budowlane, elektryczne, krawieckie) (18)

Uczeń wykonuje proste rysunki w postaci szkiców (18)

Uczeń przygotowuje dokumentację rysunkową (stosuje rzuty prostokątne i aksonometryczne) (18)

Uczeń czyta rysunki wykonawcze i złożeniowe (26)

Uczeń analizuje rysunki zawarte w instrukcjach obsługi i katalogach (12)

Uczeń odczytuje i interpretuje informacje zamieszczone w instrukcjach obsługi urządzeń, na tabliczce znamionowej, opakowaniach żywności, metkach odzieżowych, elementach elektronicznych itp. (12)

Uczeń projektuje i konstruuje modele urządzeń technicznych, w tym elektryczno- -elektronicznych (12)

Uczeń wyjaśnia na przykładach prostych urządzeń zasady współdziałania elementów mechanicznych, elektrycznych i elektronicznych (12)

Uczeń odpowiedzialnie i bezpiecznie posługuje się sprzętem mechanicznym, elektrycznym i elektronicznym znajdującym się w domu, w tym urządzeniami oraz technologią służącą do inteligentnego zarządzania gospodarstwem domowym (12)

Uczeń konstruuje, m.in. z gotowych elementów, zabawki, roboty, modele mechaniczno- -elektroniczne, w tym programowalne (12)

Uczeń rozróżnia rodzaje obróbki różnych materiałów (54)

Uczeń rozróżnia rodzaje obróbki różnych materiałów (54)

Uczeń dobiera i dostosowuje narzędzia wykorzystywane do określonej obróbki (54)

Uczeń bezpiecznie posługuje się narzędziami, przyborami i urządzeniami (54)

Uczeń opracowuje harmonogram działań przy różnych formach organizacyjnych pracy (54)

Uczeń reguluje urządzenia techniczne (54)

Uczeń dokonuje pomiarów za pomocą odpowiedniego sprzętu pomiarowego (54)

Uczeń dokonuje montażu poszczególnych części w całość (54)

Uczeń stosuje różne rodzaje połączeń (rozłączne i nierozłączne, pośrednie i bezpośrednie, spoczynkowe i ruchowe) (54)

Dziecko obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują; grzecznie zwraca się do innych w domu, w przedszkolu, na ulicy (23)

Dziecko przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (stara się współdziałać w zabawach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świecie dorosłych (77)

Dziecko w miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje przewidywać skutki swoich zachowań (56)

Dziecko wie, że nie należy chwalić się bogactwem i nie należy dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach, a także, że nie należy wyszydzać i szykanować innych (1)

Dziecko umie się przedstawić: podaje swoje imię, nazwisko i adres zamieszkania; wie, komu można podawać takie informacje (6)

Dziecko umie poprawnie umyć się i wytrzeć oraz umyć zęby (11)

Dziecko właściwie zachowuje się przy stole podczas posiłków, nakrywa do stołu i sprząta po sobie (11)

Dziecko samodzielnie korzysta z toalety (7)

Dziecko samodzielnie ubiera się i rozbiera, dba o osobiste rzeczy i nie naraża ich na zgubienie lub kradzież (4)

Dziecko utrzymuje porządek w swoim otoczeniu (23)

Dziecko zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym (350)

Dziecko mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji (125)

Dziecko uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach (80)

Dziecko w zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach (16)

Dziecko przewiduje, w miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności manipulacyjnych na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych i obserwowanych zmianach) (21)

Dziecko grupuje obiekty w sensowny sposób (klasyfikuje) i formułuje uogólnienia typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne (149)

Dziecko stara się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje przewidywać, co się może zdarzyć (86)

Dziecko dba o swoje zdrowie; zaczyna orientować się w zasadach zdrowego żywienia (19)

Dziecko dostrzega związek pomiędzy chorobą a leczeniem, poddaje się leczeniu, np. wie, że przyjmowanie lekarstw i zastrzyki są konieczne (6)

Dziecko jest sprawne fizycznie lub jest sprawne w miarę swoich możliwości, jeżeli jest dzieckiem mniej sprawnym ruchowo (6)

Dziecko uczestniczy w zajęciach ruchowych, w zabawach i grach w ogrodzie przedszkolnym, w parku, na boisku, w sali gimnastycznej (295)

Dziecko wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdzie można otrzymać pomoc, umie o nią poprosić (11)

Dziecko orientuje się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach i korzystaniu ze środków transportu (13)

Dziecko zna zagrożenia płynące ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt i unika ich (17)

Dziecko wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych (np. środków czystości) (6)

Dziecko próbuje samodzielnie i bezpiecznie organizować sobie czas wolny w przedszkolu i w domu; ma rozeznanie, gdzie można się bezpiecznie bawić, a gdzie nie (30)

Dziecko wie, jak należy się zachować na uroczystościach, np. na koncercie, festynie, przedstawieniu, w teatrze, w kinie (8)

Dziecko odgrywa role w zabawach parateatralnych, posługując się mową, mimiką, gestem i ruchem; umie posługiwać się rekwizytami (np. maską) (159)

Dziecko śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczy w zbiorowym śpiewie, w tańcach i muzykowaniu (72)

Dziecko dostrzega zmiany dynamiki, tempa i wysokości dźwięku utworu muzycznego, wyraża je, pląsając lub tańcząc (45)

Dziecko tworzy muzykę, korzystając z instrumentów perkusyjnych (oraz innych przedmiotów), a także improwizuje ją ruchem (19)

Dziecko w skupieniu słucha muzyki, w tym także muzyki poważnej (8)

Dziecko przejawia, w miarę swoich możliwości, zainteresowanie wybranymi zabytkami i dziełami sztuki oraz tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu (3)

Dziecko umie wypowiadać się w różnych technikach plastycznych i przy użyciu elementarnych środków wyrazu (takich jak kształt i barwa) w postaci prostych kompozycji i form konstrukcyjnych (95)

Dziecko wykazuje zainteresowanie malarstwem, rzeźbą i architekturą (także architekturą zieleni i architekturą wnętrz) (11)

Dziecko wznosi konstrukcje z klocków i tworzy kompozycje z różnorodnych materiałów (np. przyrodniczych), ma poczucie sprawstwa („potrafię to zrobić”) i odczuwa radość z wykonanej pracy (50)

Dziecko używa właściwie prostych narzędzi podczas majsterkowania (2)

Dziecko interesuje się urządzeniami technicznymi (np. używanymi w gospodarstwie domowym), próbuje rozumieć, jak one działają, i zachowuje ostrożność przy korzystaniu z nich (17)

Dziecko rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku; podejmuje rozsądne decyzje i nie naraża się na niebezpieczeństwo wynikające z pogody, np. nie stoi pod drzewem w czasie burzy, nie zdejmuje czapki w mroźną pogodę (15)

Dziecko wie, o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę w radiu i w telewizji, np. że będzie padał deszcz, śnieg, wiał wiatr; stosuje się do podawanych informacji w miarę swoich możliwości (2)

Dziecko wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych, np. na polu, na łące, w lesie (29)

Dziecko wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeń życiowa, bezpieczeństwo, pokarm) i wzrostu roślin (światło, temperatura, wilgotność) (27)

Dziecko potrafi wymienić zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w kolejnych porach roku; wie, w jaki sposób człowiek może je chronić i pomóc im, np. przetrwać zimę (8)

Dziecko liczy obiekty i rozróżnia błędne liczenie od poprawnego (53)

Dziecko wyznacza wynik dodawania i odejmowania, pomagając sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych (24)

Dziecko ustala równoliczność dwóch zbiorów, a także posługuje się liczebnikami porządkowymi (14)

Dziecko rozróżnia stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów (69)

Dziecko wie, na czym polega pomiar długości, i zna proste sposoby mierzenia: krokami, stopa za stopą (6)

Dziecko zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku (11)

Dziecko potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie polecenia typu: narysuj kółko w lewym górnym rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki (53)

Dziecko potrafi uważnie patrzeć (organizuje pole spostrzeżeniowe), aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach (194)

Dziecko dysponuje sprawnością rąk oraz koordynacją wzrokowo-ruchową potrzebną do rysowania, wycinania i nauki pisania (327)

Dziecko interesuje się czytaniem i pisaniem; jest gotowe do nauki czytania i pisania (60)

Dziecko słucha np. opowiadań, baśni i rozmawia o nich; interesuje się książkami (58)

Dziecko układa krótkie zdania, dzieli zdania na wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby; wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej (13)

Dziecko rozumie sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz często stosowanych oznaczeń i symboli, np. w przedszkolu, na ulicy, na dworcu (68)

Dziecko wymienia imiona i nazwiska osób bliskich, wie, gdzie pracują, czym się zajmują (10)

Dziecko wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą Polski jest Warszawa (6)

Dziecko nazywa godło i flagę państwową, zna polski hymn i wie, że Polska należy do Unii Europejskiej (1)

Dziecko wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa (8)

Uczeń posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu; przelicza jednostki prędkości (57)

Uczeń odczytuje prędkość i przebytą odległość z wykresów zależności drogi i prędkości od czasu oraz rysuje te wykresy na podstawie opisu słownego (35)

Uczeń podaje przykłady sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych (44)

Uczeń opisuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona (25)

Uczeń odróżnia prędkość średnią od chwilowej w ruchu niejednostajnym (22)

Uczeń posługuje się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego (26)

Uczeń opisuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona (20)

Uczeń stosuje do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą (12)

Uczeń posługuje się pojęciem siły ciężkości (38)

Uczeń opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona (18)

Uczeń wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu (41)

Uczeń opisuje wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała (36)

Uczeń wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wymienia różne jej formy (29)

Uczeń posługuje się pojęciem pracy i mocy (33)

Uczeń opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii (25)

Uczeń posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej (29)

Uczeń stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej (23)

Uczeń analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i przepływem ciepła (20)

Uczeń wyjaśnia związek między energią kinetyczną cząsteczek i temperaturą (64)

Uczeń wyjaśnia przepływ ciepła w zjawisku przewodnictwa cieplnego oraz rolę izolacji cieplnej (51)

Uczeń opisuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji (50)

Uczeń posługuje się pojęciem ciepła właściwego, ciepła topnienia i ciepła parowania (58)

Uczeń opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji (29)

Uczeń analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów (122)

Uczeń omawia budowę kryształów na przykładzie soli kamiennej (24)

Uczeń posługuje się pojęciem gęstości (71)

Uczeń stosuje do obliczeń związek między masą, gęstością i objętością ciał stałych i cieczy, na podstawie wyników pomiarów wyznacza gęstość cieczy i ciał stałych (25)

Uczeń opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego na wybranym przykładzie (14)

Uczeń posługuje się pojęciem ciśnienia (w tym ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego) (136)

Uczeń formułuje prawo Pascala i podaje przykłady jego zastosowania (61)

Uczeń analizuje i porównuje wartości sił wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub gazie (28)

Uczeń wyjaśnia pływanie ciał na podstawie prawa Archimedesa (25)

Uczeń opisuje sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk; wyjaśnia, że zjawisko to polega na przepływie elektronów; analizuje kierunek przepływu elektronów (21)

Uczeń opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimiennych (14)

Uczeń odróżnia przewodniki od izolatorów oraz podaje przykłady obu rodzajów ciał (23)

Uczeń stosuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego (5)

Uczeń posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elektronu (elementarnego) (3)

Uczeń opisuje przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów swobodnych (33)

Uczeń posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego (20)

Uczeń posługuje się (intuicyjnie) pojęciem napięcia elektrycznego (14)

Uczeń posługuje się pojęciem oporu elektrycznego, stosuje prawo Ohma w prostych obwodach elektrycznych (21)

Uczeń posługuje się pojęciem pracy i mocy prądu elektrycznego (16)

Uczeń przelicza energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżule i dżule na kilowatogodziny (1)

Uczeń buduje proste obwody elektryczne i rysuje ich schematy (52)

Uczeń wymienia formy energii, na jakie zamieniana jest energia elektryczna (24)

Uczeń nazywa bieguny magnetyczne magnesów trwałych i opisuje charakter oddziaływania między nimi (20)

Uczeń opisuje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu (20)

Uczeń opisuje oddziaływanie magnesów na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania (11)

Uczeń opisuje działanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną (8)

Uczeń opisuje działanie elektromagnesu i rolę rdzenia w elektromagnesie (9)

Uczeń opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami i wyjaśnia działanie silnika elektrycznego prądu stałego (14)

Uczeń opisuje ruch wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie oraz analizuje przemiany energii w tych ruchach (126)

Uczeń posługuje się pojęciami amplitudy drgań, okresu, częstotliwości do opisu drgań, wskazuje położenie równowagi oraz odczytuje amplitudę i okres z wykresu x(t) dla drgającego ciała (3)

Uczeń opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w przypadku fal na napiętej linie i fal dźwiękowych w powietrzu (8)

Uczeń opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych (3)

Uczeń wymienia, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku (2)

Uczeń porównuje (wymienia cechy wspólne i różnice) rozchodzenie się fal mechanicznych i elektromagnetycznych (3)

Uczeń wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym (8)

Uczeń wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim, wykorzystując prawa odbicia; opisuje zjawisko rozproszenia światła przy odbiciu od powierzchni chropowatej (11)

Uczeń opisuje skupianie promieni w zwierciadle wklęsłym, posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej, rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wklęsłe (13)

Uczeń opisuje (jakościowo) bieg promieni przy przejściu światła z ośrodka rzadszego do ośrodka gęstszego optycznie i odwrotnie (10)

Uczeń opisuje bieg promieni przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą (biegnących równolegle do osi optycznej), posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej (19)

Uczeń rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki, rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone (14)

Uczeń wyjaśnia pojęcia krótkowzroczności i dalekowzroczności oraz opisuje rolę soczewek w ich korygowaniu (4)

Uczeń opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu (2)

Uczeń opisuje światło białe jako mieszaninę barw, a światło lasera jako światło jednobarwne (2)

Uczeń podaje przybliżoną wartość prędkości światła w próżni; wskazuje prędkość światła jako maksymalną prędkość przepływu informacji (1)

Uczeń opisuje przebieg i wynik przeprowadzanego doświadczenia, wyjaśnia rolę użytych przyrządów, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny (12)

Uczeń wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia (3)

Uczeń szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości obliczanych wielkości fizycznych (3)

Uczeń przelicza wielokrotności i podwielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, centy-, hekto-, kilo-, mega-); przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina, doba) (13)

Uczeń rozróżnia wielkości dane i szukane (4)

Uczeń odczytuje dane z tabeli i zapisuje dane w formie tabeli (3)

Uczeń rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie danych liczbowych lub na podstawie wykresu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą (7)

Uczeń sporządza wykres na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali na osiach), a także odczytuje dane z wykresu (15)

Uczeń rozpoznaje zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu oraz wskazuje wielkość maksymalną i minimalną (3)

Uczeń posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej (5)

Uczeń zapisuje wynik pomiaru lub obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2-3 cyfr znaczących) (4)

Uczeń planuje doświadczenie lub pomiar, wybiera właściwe narzędzia pomiaru; mierzy: czas, długość, masę, temperaturę, napięcie elektryczne, natężenie prądu (23)

Uczeń wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie prostopadłościanu, walca lub kuli za pomocą wagi i linijki (7)

Uczeń wyznacza prędkość przemieszczania się (np. w czasie marszu, biegu, pływania, jazdy rowerem) za pośrednictwem pomiaru odległości i czasu (7)

Uczeń dokonuje pomiaru siły wyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z jednorodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody) (5)

Uczeń wyznacza masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie i linijki (5)

Uczeń wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy (przy założeniu braku strat) (8)

Uczeń demonstruje zjawisko elektryzowania przez tarcie oraz wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych (5)

Uczeń buduje prosty obwód elektryczny według zadanego schematu (wymagana jest znajomość symboli elementów: ogniwo, opornik, żarówka, wyłącznik, woltomierz, amperomierz) (4)

Uczeń wyznacza opór elektryczny opornika lub żarówki za pomocą woltomierza i amperomierza (3)

Uczeń wyznacza moc żarówki zasilanej z baterii za pomocą woltomierza i amperomierza (5)

Uczeń demonstruje działanie prądu w przewodzie na igłę magnetyczną (zmiany kierunku wychylenia przy zmianie kierunku przepływu prądu, zależność wychylenia igły od pierwotnego jej ułożenia względem przewodu) (1)

Uczeń demonstruje zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta padania – jakościowo) (4)

Uczeń wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie oraz okres i częstotliwość drgań wahadła matematycznego (4)

Uczeń wytwarza dźwięk o większej i mniejszej częstotliwości od danego dźwięku za pomocą dowolnego drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego (4)

Uczeń wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie, odpowiednio dobierając doświadczalnie położenie soczewki i przedmiotu (3)

Uczeń porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i opisuje skutki przyjęcia przez człowieka trybu osiadłego (5)

Uczeń wyjaśnia zależności pomiędzy środowiskiem geograficznym a warunkami życia człowieka (1)

Uczeń lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje starożytnej Mezopotamii i Egiptu (2)

Uczeń charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w Egipcie (5)

Uczeń rozpoznaje typy pisma wykształcone na terenie Mezopotamii i Egiptu (3)

Uczeń wyjaśnia wpływ środowiska geograficznego na gospodarkę i rozwój polityczny starożytnej Grecji (7)

Uczeń umiejscawia w czasie i porównuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Sparcie i Atenach peryklejskich (11)

Uczeń charakteryzuje czynniki integrujące starożytnych Greków – język, system wierzeń, teatr oraz igrzyska olimpijskie (33)

Uczeń umiejscawia w czasie i charakteryzuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Rzymie republikańskim i cesarstwie (7)

Uczeń wyjaśnia przyczyny i wskazuje skutki ekspansji Rzymu, opisując postawy Rzymian wobec niewolników i ludów podbitych (2)

Uczeń podaje przykłady wpływu kultury greckiej na kulturę rzymską (2)

Uczeń rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku starożytnego państwa rzymskiego (1)

Uczeń charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej antycznego świata w różnych dziedzinach: filozofii, nauce, architekturze, sztuce, literaturze (41)

Uczeń podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają wpływ na cywilizację współczesną (49)

Uczeń umiejscawia w czasie i przestrzeni narodziny i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa (18)

Uczeń umiejscawia w czasie i przestrzeni kierunki i zasięg podbojów arabskich (14)

Uczeń opisuje podstawowe zasady i symbole islamu (10)

Uczeń wyjaśnia rolę Arabów w przekazywaniu dorobku kulturowego pomiędzy Wschodem a Zachodem (5)

Uczeń umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego, Państwo Kościelne oraz Cesarstwo w Europie Zachodniej (25)

Uczeń charakteryzuje działalność Karola Wielkiego i wyjaśnia, na czym polegał renesans karoliński (10)

Uczeń charakteryzuje główne idee uniwersalnego cesarstwa Ottona III (1)

Uczeń opisuje relacje pomiędzy władzą cesarską a papieską w X-XI w (8)

Uczeń lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie (2)

Uczeń charakteryzuje rolę Bizancjum jako kontynuatora cesarstwa rzymskiego i rozpoznaje osiągnięcia kultury bizantyjskiej (prawo, architektura, sztuka) (3)

Uczeń wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w Kościele w XI w (4)

Uczeń rozpoznaje typowe instytucje systemu lennego (13)

Uczeń wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu (33)

Uczeń charakteryzuje funkcje gospodarcze, polityczne i kulturowe miast w średniowieczu (24)

Uczeń wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa (79)

Uczeń porównuje główne elementy kultury rycerskiej i kultury miejskiej (15)

Uczeń rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza, wskazując różnice pomiędzy stylem romańskim a stylem gotyckim, z uwzględnieniem przykładów z własnego regionu (57)

Uczeń sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów (65)

Uczeń wskazuje, na przykładzie państwa pierwszych Piastów, charakterystyczne cechy monarchii patrymonialnej (33)

Uczeń wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe, społeczne i polityczne chrystianizacji Polski (43)

Uczeń ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury (69)

Uczeń sytuuje w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego (10)

Uczeń opisuje postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego (7)

Uczeń porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Piastów (10)

Uczeń opisuje zmiany społeczno-gospodarcze w epoce rozbicia dzielnicowego i dostrzega związki pomiędzy rozwojem ruchu osadniczego a ożywieniem gospodarczym (5)

Uczeń ocenia dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej (system obronny, urbanizacja kraju, prawo, nauka) oraz w polityce zagranicznej (15)

Uczeń wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Litwą (6)

Uczeń porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Jagiellonów (8)

Uczeń charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego (1)

Uczeń sytuuje w czasie i przestrzeni wyprawy Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana oraz sytuuje w przestrzeni posiadłości kolonialne Portugalii i Hiszpanii (4)

Uczeń ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-gospodarcze i kulturowe Europy oraz dla Nowego Świata (7)

Uczeń wyjaśnia źródła rozwoju kultury renesansu oraz opisuje jej charakterystyczne cechy (23)

Uczeń charakteryzuje największe osiągnięcia: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santi, Erazma z Rotterdamu, Mikołaja Kopernika i Galileusza (8)

Uczeń ocenia rolę druku dla upowszechniania idei renesansu oraz rozwoju cywilizacji europejskiej (10)

Uczeń wymienia czynniki, które doprowadziły do rozłamu w Kościele zachodnim (5)

Uczeń opisuje cele i charakteryzuje działalność Marcina Lutra i Jana Kalwina oraz przedstawia okoliczności powstania kościoła anglikańskiego (5)

Uczeń wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego i wskazuje postanowienia służące wzmocnieniu katolicyzmu (2)

Uczeń ocenia politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów (3)

Uczeń przedstawia okoliczności zawarcia unii realnej pomiędzy Polską a Litwą i jej główne postanowienia oraz wskazuje na mapie terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów (2)

Uczeń przedstawia największe osiągnięcia piśmiennictwa polskiego epoki renesansu, uwzględniając twórczość Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza Modrzewskiego (2)

Uczeń rozpoznaje reprezentatywne obiekty sztuki renesansowej na ziemiach polskich ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu (14)

Uczeń wymienia instytucje ustrojowe demokracji szlacheckiej i charakteryzuje ich kompetencje (7)

Uczeń wyjaśnia okoliczności uchwalenia oraz główne założenia konfederacji warszawskiej i artykułów henrykowskich (2)

Uczeń przedstawia zasady wolnej elekcji (5)

Uczeń ocenia charakter zmian systemu polityczno-ustrojowego Rzeczypospolitej w XVII w. (2)

Uczeń rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury baroku, odwołując się do przykładów architektury i sztuki we własnym regionie (20)

Uczeń wyjaśnia główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją, Turcją i Rosją (3)

Uczeń wyjaśnia przyczyny, cele i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie (1)

Uczeń ocenia społeczno-gospodarcze i polityczne następstwa wojen w XVII w. (5)

Uczeń wyjaśnia przyczyny i wskazuje przejawy kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego Rzeczypospolitej w II połowie XVII w (2)

Uczeń wyjaśnia, na czym polegała specyfika ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle Europy (1)

Uczeń wymienia idee oświecenia i rozpoznaje je w nauce, literaturze, architekturze i sztuce (1)

Uczeń porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji i Austrii (1)

Uczeń charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Konarskiego i Stanisława Leszczyńskiego oraz dostrzega przejawy ożywienia w gospodarce i kulturze czasów saskich (1)

Uczeń wymienia główne instytucje ustrojowe Stanów Zjednoczonych i wyjaśnia, w jaki sposób konstytucja amerykańska realizowała w praktyce zasadę trójpodziału władzy (1)

Uczeń przedstawia okoliczności powstania, zadania i osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej (1)

Uczeń sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji 3 maja; wymienia reformy Sejmu Wielkiego oraz postanowienia Konstytucji 3 maja (2)

Uczeń wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i ocenia jej następstwa (2)

Uczeń rozpoznaje charakterystyczne cechy polskiego oświecenia i charakteryzuje przykłady sztuki okresu klasycyzmu z uwzględnieniem własnego regionu (8)

Uczeń sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie zmiany terytorialne po każdym rozbiorze (1)

Uczeń przedstawia cele i następstwa powstania kościuszkowskiego (2)

Uczeń wyjaśnia główne przyczyny rewolucji i ocenia jej skutki (1)

Uczeń opisuje główne zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela (1)

Uczeń wyjaśnia okoliczności utworzenia Legionów Polskich i Księstwa Warszawskiego oraz opisuje cechy ustrojowe i terytorium Księstwa Warszawskiego (1)

Uczeń ocenia politykę Napoleona wobec sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec Napoleona (1)

Uczeń wymienia charakterystyczne cechy rewolucji przemysłowej (2)

Uczeń podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu uprzemysłowienia, w tym dla środowiska naturalnego (3)

Uczeń identyfikuje najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX w. oraz wyjaśnia następstwa ekonomiczne i społeczne ich zastosowania (3)

Uczeń opisuje zmiany w poziomie życia różnych grup społecznych w XIX w. na podstawie źródeł pisanych, ikonograficznych i statystycznych (9)

Uczeń dostrzega podobieństwa i różnice w procesie jednoczenia Włoch i Niemiec (1)

Uczeń wyjaśnia przyczyny i sytuuje w przestrzeni kierunki oraz zasięg ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX w. (1)

Uczeń ocenia pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej z perspektywy europejskiej oraz kolonizowanych społeczności i państw (1)

Uczeń ocenia osiągnięcia Królestwa Polskiego w gospodarce, kulturze i szkolnictwie (1)

Uczeń sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe (3)

Uczeń przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych (4)

Uczeń rozróżnia bezpośrednie i długofalowe następstwa powstańczych ruchów narodowych (1)

Uczeń charakteryzuje główne nurty i postaci Wielkiej Emigracji (2)

Uczeń wyjaśnia cele i opisuje metody działań zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej (1)

Uczeń charakteryzuje i ocenia zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec zaborców (5)

Uczeń porównuje warunki życia społeczeństwa w trzech zaborach w II połowie XIX w., uwzględniając możliwości prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego (20)

Uczeń przedstawia skutki przewrotu technicznego i postępu cywilizacyjnego, w tym dla środowiska naturalnego (3)

Uczeń charakteryzuje przyczyny i następstwa procesu demokratyzacji życia politycznego (1)

Uczeń przedstawia nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej i przemiany obyczajowe (7)

Uczeń wymienia główne przyczyny narastania konfliktów pomiędzy mocarstwami europejskimi na przełomie XIX i XX w. oraz umiejscawia je na politycznej mapie świata i Europy (24)

Uczeń charakteryzuje specyfikę działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem nowych środków technicznych (34)

Uczeń ocenia wysiłek zbrojny Polaków (1)

Uczeń wykorzystuje technologie komunikacyjno-informacyjne do komunikacji i współpracy z nauczycielami i innymi uczniami, a także z innymi osobami, jak również w swoich działaniach kreatywnych (5)

Uczeń wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie; posługuje się skalą mapy do obliczenia odległości w terenie (9)

Uczeń odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych (22)

Uczeń posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie) (4)

Uczeń identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych (6)

Uczeń dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych (26)

Uczeń określa położenie geograficzne oraz matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie (3)

Uczeń lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa itp.) (14)

Uczeń analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych (3)

Uczeń podaje główne cechy kształtu i wymiarów Ziemi; odczytuje współrzędne geograficzne na globusie (34)

Uczeń posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy; podaje cechy ruchu obrotowego; wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i granica zmiany daty; posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi (11)

Uczeń podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi; przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku (19)

Uczeń podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi (5)

Uczeń charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat (15)

Uczeń charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych; oblicza amplitudę i średnią temperaturę powietrza; wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza (15)

Uczeń wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi (10)

Uczeń podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi oraz wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi (5)

Uczeń podaje główne cechy płytowej budowy litosfery; wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi (24)

Uczeń posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji; przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących, fal morskich, wiatru, lądolodów i lodowców górskich (63)

Uczeń rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych (56)

Uczeń charakteryzuje, na podstawie map różnej treści, położenie własnego regionu w Polsce oraz położenie Polski na świecie i w Europie; opisuje podział administracyjny Polski; podaje nazwy i wskazuje na mapie województwa oraz ich stolice (8)

Uczeń opisuje najważniejsze wydarzenia (obrazy) z przeszłości geologicznej Polski: powstanie węgla kamiennego, powstawanie gór, zalewy mórz, zlodowacenia; wykazuje zależności pomiędzy współczesną rzeźbą Polski a wybranymi wydarzeniami geologicznymi (47)

Uczeń rozpoznaje główne rodzaje skał występujących we własnym regionie i w Polsce; wskazuje na mapie najważniejsze obszary ich występowania; podaje przykłady wykorzystania skał w różnych dziedzinach życia człowieka (74)

Uczeń podaje główne cechy klimatu Polski; wykazuje ich związek z czynnikami je kształtującymi; wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego i bryzy morskiej (13)

Uczeń wymienia główne rodzaje zasobów naturalnych Polski i własnego regionu: lasów, wód, gleb, surowców mineralnych; korzystając z mapy, opisuje ich rozmieszczenie i określa znaczenie gospodarcze (39)

Uczeń wyjaśnia i poprawnie stosuje podstawowe pojęcia z zakresu demografii: przyrost naturalny, urodzenia i zgony, średnia długość życia (2)

Uczeń odczytuje z różnych źródeł informacji (m.in. rocznika statystycznego oraz piramidy płci i wieku) dane dotyczące: liczby ludności Polski, urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego, struktury płci, średniej długości życia w Polsce; odczytuje wielkość i główne kierunki migracji z Polski i do Polski (12)

Uczeń charakteryzuje, na podstawie map gęstości zaludnienia, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice czynnikami przyrodniczymi, historycznymi, ekonomicznymi (5)

Uczeń wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce i we własnym regionie (7)

Uczeń podaje główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i we własnym regionie (9)

Uczeń analizuje, porównuje, ocenia rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce i zamieszkiwanym regionie; wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w Polsce (38)

Uczeń wyróżnia główne cechy struktury użytkowania ziemi, wielkości i własności gospodarstw rolnych, zasiewów i hodowli w Polsce na podstawie analizy map, wykresów, danych liczbowych (9)

Uczeń podaje przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) oraz chowu bydła i trzody chlewnej w Polsce (6)

Uczeń przedstawia, na podstawie różnych źródeł informacji, strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce i ocenia jej wpływ na stan środowiska przyrodniczego (15)

Uczeń wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce i we własnym regionie oraz wskazuje najlepiej rozwijające się obecnie w Polsce gałęzie produkcji przemysłowej (25)

Uczeń rozróżnia rodzaje usług; wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług w Polsce i we własnym regionie (14)

Uczeń wykazuje na przykładach walory turystyczne Polski oraz opisuje obiekty znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości (123)

Uczeń opisuje na podstawie map i wyjaśnia zróżnicowanie gęstości i jakości sieci transportowej w Polsce i wykazuje jej wpływ na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej (7)

Uczeń wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce; wymienia formy jego ochrony, proponuje konkretne działania na rzecz jego ochrony we własnym regionie (40)

Uczeń wskazuje na mapie główne regiony geograficzne Polski (21)

Uczeń charakteryzuje, na podstawie map tematycznych, środowisko przyrodnicze głównych regionów geograficznych Polski, ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu (również na podstawie obserwacji terenowych) (80)

Uczeń opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki regionów geograficznych Polski oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi (36)

Uczeń przedstawia, np. w formie prezentacji multimedialnej, walory turystyczne wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych (191)

Uczeń projektuje i opisuje, na podstawie map turystycznych, tematycznych, ogólnogeograficznych i własnych obserwacji terenowych, podróż wzdłuż wybranej trasy we własnym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe (146)

Uczeń przedstawia główne cechy położenia oraz środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego; wykazuje znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego oraz przyczyny degradacji jego wód (9)

Uczeń charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze krajów sąsiadujących z Polską; wykazuje ich zróżnicowanie społeczne i gospodarcze (12)

Uczeń wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec (9)

Uczeń wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze, narodowościowe, kulturowe i gospodarcze Rosji (9)

Uczeń przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego, gospodarki oraz formy współpracy z krajem będącym najbliższym sąsiadem regionu, w którym uczeń mieszka (2)

Uczeń wykazuje się znajomością podziału politycznego Europy (36)

Uczeń określa położenie Europy i główne cechy środowiska przyrodniczego na podstawie mapy ogólnogeograficznej i map tematycznych (6)

Uczeń opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe i etniczne współczesnej Europy oraz najważniejsze przyczyny i konsekwencje tego zróżnicowania (9)

Uczeń wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego (17)

Uczeń przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji geograficznej, główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu wybranego regionu (lub okręgu) przemysłowego w Europie Zachodniej (4)

Uczeń przedstawia główne cechy położenia, wielkości, układu przestrzennego oraz znaczenie Paryża lub Londynu jako światowej metropolii (5)

Uczeń wykazuje wpływ gór na cechy środowiska przyrodniczego oraz gospodarkę krajów alpejskich (6)

Uczeń wykazuje związki między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej (41)

Uczeń prezentuje opracowaną na podstawie map, przewodników, Internetu trasę wycieczki po Europie lub jej części (110)

Uczeń wykazuje, na podstawie map tematycznych, że kontynent Azji jest obszarem wielkich geograficznych kontrastów (30)

Uczeń przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje (3)

Uczeń analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludnościowego i urbanizacji w Chinach; wyjaśnia, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności na obszarze Chin; podaje kierunki rozwoju gospodarczego Chin oraz wskazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej (7)

Uczeń wykazuje znaczenie czynników społeczno-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii na tle niekorzystnych cech środowiska przyrodniczego (4)

Uczeń wykazuje związek pomiędzy rytmem upraw i „kulturą ryżu” a cechami klimatu monsunowego w Azji Południowo-Wschodniej (1)

Uczeń opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach; wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii (30)

Uczeń charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej, kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego; wskazuje miejsca konfliktów zbrojnych (5)

Uczeń charakteryzuje na podstawie map tematycznych i wyjaśnia występowanie stref klimatyczno-roślinno-glebowych w Afryce (1)

Uczeń wyróżnia główne cechy i przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Północnej i Południowej (1)

Uczeń identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem; określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast w Brazylii (1)

Uczeń wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska przyrodniczego w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej; określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej (4)

Uczeń przedstawia cechy położenia i środowiska geograficznego Antarktyki i Arktyki; podaje główne cechy i przyczyny zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych (10)

Uczeń układa w logicznym porządku: obrazki, teksty, polecenia (instrukcje) składające się m.in. na codzienne czynności (69)

Uczeń tworzy polecenie lub sekwencje poleceń dla określonego planu działania prowadzące do osiągnięcia celu (69)

Uczeń rozwiązuje zadania, zagadki i łamigłówki prowadzące do odkrywania algorytmów (69)

Uczeń tworzy proste rysunki, dokumenty tekstowe, łącząc tekst z grafiką, np. zaproszenia, dyplomy, ulotki, ogłoszenia; powiększa, zmniejsza, kopiuje, wkleja i usuwa elementy graficzne i tekstowe – doskonali przy tym umiejętności pisania, czytania, rachowania i prezentowania swoich pomysłów (15)

Uczeń posługuje się komputerem lub innym urządzeniem cyfrowym oraz urządzeniami zewnętrznymi przy wykonywaniu zadania (82)

Uczeń kojarzy działanie komputera lub innego urządzenia cyfrowego z efektami pracy z oprogramowaniem (64)

Uczeń korzysta z udostępnionych mu stron i zasobów internetowych (56)

Uczeń identyfikuje i docenia korzyści płynące ze współpracy nad wspólnym rozwiązywaniem problemów (83)

Uczeń posługuje się udostępnioną mu technologią zgodnie z ustalonymi zasadami (2)

Uczeń rozróżnia pożądane i niepożądane zachowania innych osób (również uczniów) korzystających z technologii, zwłaszcza w sieci internet (14)

Uczeń przestrzega zasad dotyczących korzystania z efektów pracy innych osób i związanych z bezpieczeństwem w internecie (11)